Senat RP w dniu 25 września 2014 r. przyjął ustawę z dnia 29 sierpnia 2014 r., o ratyfikacji Traktatu o handlu bronią, sporządzonego w Nowym Jorku dnia 2 kwietnia 2013 r. Traktat jest pierwszą w skali globalnej umową ustanawiającą prawnie wiążące standardy międzynarodowe w handlu bronią konwencjonalną. Celem traktatu jest zapobieganie i eliminacja nielegalnego handlu tego rodzaju bronią oraz zapobieganie jej przekierowywaniu.
1. Idea Traktatu o handlu bronią została po raz pierwszy zaprezentowana przez Wielką Brytanię w 2005 r. i uzyskała wsparcie Rady UE, która wezwała inne państwa do poparcia tej inicjatywy. Od momentu przedstawienia tej inicjatywy na forum ONZ Rząd RP udzielał jej poparcia oraz brał aktywny udział w pracach zmierzających do jej doprecyzowania, ustalenia celów i przedmiotu tego Traktatu oraz zakresu jego stosowania. Międzynarodowe uwarunkowania polityczne i ekonomiczne, które legły u podstaw tej inicjatywy, odwołują się do najszczytniejszych idei humanitarnych i dążenia do zapewnienia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz upowszechniania zasad przestrzegania praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego. Według różnych szacunków w wyniku użycia broni strzeleckiej i lekkiej, która znalazła się poza legalnym obiegiem, każdego roku ginie na świecie od 500 tys. do 2 mln ludzi. Szczególnie dotknięte przez skutki nielegalnego obrotu bronią są Afryka, gdzie do działań zbrojnych przeciwko ludności cywilnej angażowane są dzieci oraz Ameryka Południowa, gdzie nadmierna akumulacja broni działa na korzyść karteli narkotykowych i przestępczości zorganizowanej. W wielu konfliktach zbrojnych o charakterze regionalnym i wewnętrznym jest wykorzystywana broń, która jest dostarczana z zewnątrz, wbrew przyjętej przez społeczność międzynarodową zasadzie przejrzystości w międzynarodowym handlu bronią. Głównymi ofiarami działań zbrojnych, które prowadzą często do wielu przestępstw i aktów terrorystycznych, stała się ludność cywilna, a w tym grupy najsłabsze: kobiety, dzieci i osoby starsze.
2. Istotną przesłanką do podjęcia prac nad Traktatem była także konkluzja, iż przyjęte w nim zasady ograniczające nielegalny międzynarodowy handel bronią będą jednocześnie stanowić ważny czynnik wzrostu handlu uprawnionego i odbywającego się w zgodzie z powszechnie akceptowanymi procedurami. W grudniu 2006 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych, przy poparciu delegacji RP, przyjęło rezolucję nr 63/240 dotyczącą przeprowadzenia konsultacji w sprawie zakresu i treści przyszłego Traktatu. W następstwie tej rezolucji w kolejnych latach przeprowadzono pod auspicjami ONZ prace Grupy Ekspertów Rządowych, Otwartej Grupy Roboczej i Komitetu Przygotowawczego do Konferencji dyplomatycznej w sprawie Traktatu, która odbyła się w dniach 2–27 lipca 2012 r. W dniach 18–28 marca 2013 r. Końcowa Konferencja ONZ wypracowała tekst Traktatu, który nie uzyskał jednakże konsensusu w wyniku sprzeciwu Syryjskiej Republiki Arabskiej, Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej i Islamskiej Republiki Iranu. Na wniosek grupy państw zainteresowanych przyjęciem Traktatu, w tym Polski, Zgromadzenie Ogólne NZ w dniu 2 kwietnia 2013 r. formalnie przyjęło tekst Traktatu o handlu bronią kwalifikowaną większością głosów (154 głosy – za, 5 wymienione trzy państwa głosowały przeciw, a 23 państwa wstrzymały się od głosu. Państwa, które się wstrzymały: Republika Angoli, Królestwo Bahrajnu, Republika Białorusi, Republika Boliwii, Chińska Republika Ludowa, Republika Kuby, Republika Ekwadoru, Arabska Republika Egiptu, Republika Fidżi, Republika Indii, Republika Indonezji, Państwo Kuwejt, Laotańska Republika Ludowo-Demokratyczna, Związek Myanmar, Republika Nikaragui, Sułtanat Omanu, Państwo Katar, Federacja Rosyjska, Królestwo Arabii Saudyjskiej, Demokratyczno-Socjalistyczna Republika Sri Lanki, Republika Sudanu, Królestwo Suazi, Republika Jemeńska.
3. Traktat o handlu bronią jest pierwszą umową międzynarodową w skali globalnej ustanawiającą prawnie wiążące standardy międzynarodowe w handlu bronią konwencjonalną, zapobiegającą i eliminującą nielegalny handel bronią konwencjonalną oraz zapobiegającą jej przekierowywaniu. Celami Traktatu są umocnienie międzynarodowego i regionalnego pokoju, bezpieczeństwa i stabilności, zmniejszanie ludzkiego cierpienia oraz promowanie współpracy, przejrzystości i odpowiedzialnego działania Państw Stron w dziedzinie międzynarodowego handlu bronią konwencjonalną, co przyczyni się do budowania zaufania między Państwami Stronami Traktatu. Traktat nie będzie utrudniać państwom legalnego sprzedawania, nabywania i posiadania broni dla ich bezpieczeństwa, porządku publicznego i samoobrony zgodnie z prawem międzynarodowym. Traktat nie odnosi się też do kwestii wewnątrzkrajowego handlu bronią i jej posiadania przez osoby fizyczne i podmioty gospodarcze.
4. Przepis art. 2 Traktatu określa, iż swoim zakresem obejmuje on czołgi bojowe, opancerzone pojazdy bojowe, wielkokalibrowe systemy artyleryjskie, samoloty bojowe, śmigłowce szturmowe, okręty wojenne, pociski i systemy rakietowe oraz broń strzelecką i lekką. Zgodnie z art. 2 ust. 2 Traktatu działania składające się na międzynarodowy handel bronią obejmują wywóz (eksport), przywóz (import), tranzyt, przeładunek (będący w rozumieniu i praktyce państw członkowskich UE jednym z elementów procedury tranzytu) oraz pośrednictwo, zwane ogólnie „transferem”.
5. Traktat zwiększa przejrzystość handlu bronią poprzez wprowadzenie wymogu prowadzenia i przekazywania Sekretariatowi i innym Państwom Stronom informacji o dokonanych transferach broni. Traktat przewiduje też obowiązek podjęcia przez każde Państwo Stronę uczestniczące w transferze broni konwencjonalnej środków zapobiegających przekierowaniu broni konwencjonalnej. Ponadto Traktat określa zasady współpracy międzynarodowej i zasady pomocy międzynarodowej w zakresie jego wykonywania. Żadne z postanowień Traktatu nie wykracza poza obowiązujące już przepisy prawa polskiego, w tym prawa Unii Europejskiej i zasady systemu kontroli obrotu bronią.
6. Postanowienia Traktatu określające jego zakres przedmiotowy pokrywają się z obowiązującymi regulacjami krajowymi dotyczącymi uzbrojenia i sprzętu wojskowego objętego kontrolą, jak też kontrolowanych form obrotu tymi towarami: wywozu (eksportu), przywozu (importu), pośrednictwa oraz tranzytu, w tym również tranzytu, w trakcie którego następuje przeładunek. Według prawa unijnego i zgodnie z praktyką państw członkowskich UE przeładunek nie jest traktowany jako odrębna forma obrotu, jest jednym z elementów procedury tranzytu. Po wejściu w życie Traktatu w stosunku do Polski przeładunek nadal będzie odbywał się na podstawie zezwolenia na tranzyt. Nie będzie on wymagał odrębnego zezwolenia, a kontrola przeładunku będzie realizowana poprzez licencjonowanie tranzytu.
7. Wejście w życie Traktatu o handlu bronią ma przyczynić się do upowszechnienia w skali globalnej prawnie wiążących standardów w zakresie transferów broni konwencjonalnej oraz do zapobiegania i wyeliminowania nielegalnego handlu bronią konwencjonalną. Traktat pozwolić ma na upowszechnienie obowiązujących w Unii Europejskiej kryteriów wydawania zezwoleń na dokonywanie międzynarodowych transferów uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Traktat zapewni też większą odpowiedzialność i przejrzystość w zakresie handlu bronią konwencjonalną w skali globalnej. Tym samym Traktat może przynieść pozytywne skutki w zakresie wzmocnienia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa w skali globalnej, poszanowania przestrzegania norm międzynarodowych dotyczących praw człowieka, międzynarodowego prawa humanitarnego, zapobiegania terroryzmowi i międzynarodowej przestępczości zorganizowanej oraz może stanowić wsparcie dla prowadzonych działań humanitarnych. W wymiarze krajowym Traktat pozwoli na umocnienie międzynarodowej pozycji i wizerunku Polski jako państwa aktywnie działającego na rzecz umocnienia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
8. Wykonanie Traktatu o handlu bronią spoczywać będzie, według właściwości na:
1) Ministrze Spraw Zagranicznych – w zakresie reprezentowania Rzeczypospolitej Polskiej w kontaktach z Państwami Stronami Traktatu i Sekretarzem Generalnym ONZ, sporządzania pierwszego raportu i corocznych raportów o wykonaniu Traktatu oraz koordynacji podejmowanych przez Rzeczpospolitą Polską działań w ramach międzynarodowych inicjatyw pomocowych,
2) Ministrze Gospodarki – organie kontroli obrotu,
3) Ministrze Finansów, Ministrze Obrony Narodowej, Ministrze Spraw
Wewnętrznych, Szefie Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Szefie Agencji Wywiadu – organach opiniujących w zakresie kontroli obrotu,
4) Ministrze Finansów, Ministrze Obrony Narodowej, Ministrze Spraw
Wewnętrznych i Szefie Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego – organach sprawujących nadzór i kontrolę w zakresie posiadanych kompetencji w sprawach
związanych z realizacją obrotu,
5) Każdym z wyżej wymienionych organów w zakresie przekazywania danych niezbędnych do sporządzania raportów o wykonaniu Traktatu i w zakresie włączania się w programy pomocowe w ramach realizacji założonych celów polityki zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej.
Traktat dotyczy też innych podmiotów krajowych: osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, biorących udział w międzynarodowym handlu bronią konwencjonalną.
zdjęcie: wikipedia - hasło czołg.