Niespodzianka – debiutantka – Olga Stalmaszczyk

Proverbium: Cokolwiek ustali, stanowi dowód. Do wód zaś udaje się, aby odzyskać zdrowie, ale tylko wtedy, gdy sprawna jest motoryka umysłu, dzięki której odpomina sobie to, co zawsze w niej tkwiło: woda nie rodzi życia, ona sama jest życiem tych, którym udało się dotrzeć do źródeł, lecz nie do początku. — Źródło bowiem nie jest początkiem, pomaga jedynie w ustalaniu czegoś, co przedstawia się jako dowód: dowód witalności i myślenia, dowód zmagania się i zbrodni życia, wyobrażania życia; źródło, którego dowodem jest rzeka jako pobojowisko pierwotnej stałości, w jaką okrzepła w zmaganiu z samą sobą. — Kiedyś, w pierwotnym stanie tego świata, skonstatowano, że wszystko płynie, świat jest niekończącym się procesem wzrastania i zamierania: nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki; do tej lub innej, jakie to ma jeszcze znaczenie, gdy Charon pijany na śmierć zatacza się od jednej do drugiej krawędzi nie Lethy, lecz rynsztoka? Prawdopodobnie nie można wejść do niej ani razu, bo kto wchodzi do niej, zazwyczaj się topi i nie może ustalić dowodu własnego istnienia, biernie świętuje pozór wszystkich swych niespełnionych możliwości, jakich nie da się już ustalić, nie może zaistnieć jako dowód, jest biernym stanem martwoty duchowej symulującej unoszenie się wraz z nurtem albo zanurzeniem. — Okrucieństwo świata polega na tym, że nie można ustalić się w dowód; wprawdzie są poszlaki, ale to rzeczy wtórne w dochodzeniu do źródła, do prawdy, która w międzyczasie staje się mitem i skuwa się w lód zapomnienia. — Nie kwiecień, lecz luty jest najokrutniejszym miesiącem roku, gdy zamiera wszelkie ustalanie i odpominanie tego, co nawet nie jest w stanie mignąć przed oczami; jeśli się narzuca uszom, to raczej jako brzęczenie komara, któremu pomyliło się i wybił się przedwcześnie ku krwi, ku wiośnie, ku urodzie. Olga Stalmaszczyk pojawiła się na krawędzi tego świata w lutym, gdy życie trwa wciąż jeszcze skute lodem niepamięci, choć w niektórych miejscach opada już mu szczęka z wrażenia słońca, nabieranie sensu zaś wędzi się w dymie kominów wznoszących owe domy, które następnie pójdą wraz z nurtem, gdy tylko rzeki wystąpią z brzegów. Teraz jednak wszystko wciąż jeszcze stoi i się nie porusza, mury nie są zimne, dusza rodzi gorąc gorejąc, ogrzewa je i jej jestestwo ustala proces mówienia, gdyż nie obejmuje jej nigdy chłód i mrozki epoki, rozrzewniając się nabiera powagi i mocy. — Ktoś taki jak Olga Stalmaszczyk, wynurzywszy się w owym srogim miesiącu lutym na krawędzi, nie tylko, że dociera do jakiegoś jednego brzegu, lecz przybywa równocześnie do obu brzegów, wszelkich skrajności, nie udawania, wybijania się i zatargu, gdy wszędzie kipi i wrze, stąd zapamiętywanie tego, co będzie, nie jest faktem, nie zawodzeniem, lecz sprawianiem radości i upajaniem się już od powicia: oniemienie nie jest jej powołaniem.

Andrzej Pańta, 12. 11. 2010

Olga Stalmaszczyk: „Reminiscencje”

byłam z niej dumna jakby przebyła bez płaczu poważną chorobę, a teraz wstaje. wstaje, podnosi swoje łóżko I mówi, moja wiara mnie uzdrowiła. gdy demon czai się za wschodnim oknem, prowadzę ją korytarzami na zachód, tam woda stoi jeszcze w donicach, burze rozbryzgują w potoki, stamtąd widać jak nocą jeżdżą nieistniejące pociągi, czasem czekamy jeszcze aż przyjedzie, czytając w poczekalniach Ravena. nevermore, odpowiada echo. powoli pakujemy nasze walizki, skończyło się kolejne lato. miałyśmy znowu parę lat mniej niż motyle. one umierają po lecie, mówiła. uciszałam ją. one śpią, potem zmartwychwstają z przebiśniegami. czemu tak trudno uwierzyć w zmartwychwstanie motyli? były dni, gdy nie robiłyśmy nic, patrzyłam jak ogień umiera, lisy skowyczały daleko w lesie. nie bałam się lisów, odkąd poznałam ich zapach na farmie. musiałam mieć je blisko, to był drażniący zapach marihuany, śmierci I ciepła. zapach, który gonił mnie w snach, tłamsił, dusił. może tak musiało być, myślałam, że zapach zabija. że każdy ważny zapach zabija po trochu. dlaczego zdzierano skóry z lisów, pytała mnie. I to brzmiało jak krzyk. pamiętasz opowiadanie Lawrence’a o lisie? ten lis był mężczyzną, którego się bała młoda dziewczyna. niebezpieczeństwem. szaleństwem. intuicją. pierwotnym pragnieniem. więc, pytałam, czy nie dziwisz się, że zabijają lisy, które odbierają spokój. ta dziewczyna nazywała lisem wszystko, czego się bała, co nienawidziła, wszystko, czego boleśnie pragnęła. dlatego musiałam mieszkać obok nich. czuć jak ich krew miesza się z rzeką, żywicą, popiołem. jak liście powiewają na rudo. nasłuchiwać jazgotu, karmić się ciszą. już wtedy zrozumiałam, że mam w tętnicach żar dzikości, którego nie uspokoi żaden lekarz, żadna recepta. uciekałam zawsze przed mężczyznami, którzy przypominaliby lisa. szukałam ich w snach.

po kurze łapki proszę pana

to przed szóstą

szłam pełna

wierszy

później wywozili je do chin

szybko

na granicach obmacywane

przez celników

gubione przez straż

wracałam do kraju bezcelowa

I bezcłowa

słowa zostały na wschodzie

białe jak larwy

I ryż

schizofrenia.

pamiętasz jak wnosiłyśmy świt do domu, na palcach, zanim obudzi się pies. miałyśmy po dziesięć lat, krótkie warkocze, szczęście pachniało agrestem, mirabelką, skoszoną wilgotną trawą. nasze kolana wiecznie pokryte były bliznami, słońce kreśliło rude piegi na bliźniaczych nosach. wierzyłyśmy, że w lesie, za strumykiem, mieszka czarownica. byłyśmy dziewczynkami z lustra, z wody. pamiętasz jak jeździłyśmy na targ szukać dzikich kaczek schowanych w pudełkach po butach, pierzaste łebki wystawały ciekawie żółte i brązowe. stałyśmy na palcach, żeby zobaczyć jak kobiety przymierzają sukienki. co roku kupowałyśmy tenisówki.

uprawiamy słowa bez (i) ogródek

szykanowanie wierszy

tryptyk o Tedzie, Sylvii i Assi

tej nocy znów przyśnił mu się szczupak

to ona to ona to ona

pomyślał

przyszła naga jak

wołanie

nagana oczu

czy to aby nie był karp

merlin

morświn

dopytywała rankiem

rekin

czy to aby nie był

księżyc

szczupak

odpowiadał

I brzmiało to jak

amen

**

na drugi dzień przyszła

pół żydówka

pół niemka

a pół miłość

opowiedziała mu o śnie

była wielka, mówiła

była wielka jak ryba

zanim dodała resztę

zgniótł ją w ramionach

pokonany

**

więc kuchenka gazowa

jeśli to był szczupak

sen i telefon

mamo, spytała Frieda

kiedy wróci tata

czemu jesteś smutna

nie czekać nie czekać

zamknąć dzieci zamknąć drzwi

n

niania przyjdzie o piątej

śmierć o szóstej

słyszałam jak śmieją się ptaki na wzgórzu Montserrat

śniłam o powrocie I ucieczce

czułam jak odbudowują

mnie na nowo

robotnicy z Poble Sec

cegła po cegle

dom na piasku

uciekam przed tobą

jak sprzedawcy wachlarzy przed policją

w el Raval

zawsze gubią po drodze jeden wachlarz

najdroższy

nigdy nie wiemy za którym

rogiem stoją

policjanci

miłość

gdybym wiedziała w którym oknie spadnie burza dziewiąta tego lata burza wcześniej były nagie wprawki rosy to wiedziałabym i inne rzeczy to też była niedziela jak mnie pokonałoś, serce chodzę w sobocie na lewą stronę czas miesiąca aw zanim przyjdzie jom kipur zapomnę cię kwitły lipy i bezwstydne pomarańcze u Lizy Sanchez pachniało praniem, chłopcy zlizywali sok arbuza z palców nie spotkałam tam żadnej osy miał oczy czarne jak morze to ono mnie zwiodło morze powiedział, patrz na mnie, kiedy to mówisz jakbym miała wydać wyrok, albo zdradzić tajemnicę, albo rozkochać każdy wschód był kolejnym pożarem jak pytałam obcych jak miałam zmieścić to szczęście w sobie musiałam stać się słońcem

ja się nie łudzę

ja się wyłudzam

od ciebie

z powrotem

kawał po kawałku

to działa

wystawiam na twoje

przyjście

wara od wariatki

wpadnijcie do nas

gdy będziecie jechać do Aradu

mówił Wiero

jego czarne loki rysowały noc

mieliście po trzydzieści lat

Jerzy śmiał się z Wiera

mamisynek

mówił

śmialiście się wszyscy

w drodze do hotelu

(wymawiałaś go zamszczerzyna

to znaczy perła)

to było jeszcze jedno lato blisko Boga

za rok Wiero przyjechał na klonową

niespodzianka niespodzianka

krzyczał od drzwi

jakby wymierzał policzek

ciszy

Jurka nie ma

powiedziałaś

siedzieliście do rana paląc rosyjskie papierosy

perłą była kropla rosy

na kędzierzawej głowie Wiera

Bóg był daleko

a do lata kolejna zima

byłam z niej dumna jakby przebyła bez płaczu poważną chorobę, a teraz wstaje. wstaje, podnosi swoje łóżko I mówi, moja wiara mnie uzdrowiła. gdy demon czai się za wschodnim oknem, prowadzę ją korytarzami na zachód, tam woda stoi jeszcze w donicach, burze rozbryzgują w potoki, stamtąd widać jak nocą jeżdżą nieistniejące pociągi, czasem czekamy jeszcze aż przyjedzie, czytając w poczekalniach Ravena. nevermore, odpowiada echo. powoli pakujemy nasze walizki, skończyło się kolejne lato. miałyśmy znowu parę dni mniej niż motyle. one umierają po lecie, mówiła. uciszałam ją. one śpią, potem zmartwychwstają z przebiśniegami. czemu tak trudno uwierzyć w zmartwychwstanie motyli? były dni, gdy nie robiłyśmy nic, patrzyłam jak ogień umiera, lisy skowyczały daleko w lesie. nie bałam się lisów, odkąd poznałam ich zapach na farmie. musiałam mieć je blisko, to był drażniący zapach marihuany, śmierci I ciepła. zapach, który gonił mnie w snach, tłamsił, dusił. może tak musiało być, myślałam, że zapach zabija. że każdy ważny zapach zabija po trochu. dlaczego zdzierano skóry z lisów, pytała mnie. I to brzmiało jak krzyk. pamiętasz opowiadanie Lawrence’a o lisie? ten lis był mężczyzną, którego się bała młoda dziewczyna. niebezpieczeństwem. szaleństwem. intuicją. pierwotnym pragnieniem. więc, pytałam, czy nie dziwisz się, że zabijają lisy, które odbierają spokój. ta dziewczyna nazywała lisem wszystko, czego się bała, co nienawidziła, wszystko, czego boleśnie pragnęła. dlatego musiałam mieszkać obok nich. czuć jak ich krew miesza się z rzeką, żywicą, popiołem. jak liście powiewają na rudo. nasłuchiwać jazgotu, karmić się ciszą. już wtedy zrozumiałam, że mam w tętnicach żar dzikości, którego nie uspokoi żaden lekarz, żadna recepta. uciekałam zawsze przed mężczyznami, którzy przypominaliby lisa. szukałam ich w snach.

w moich fantazjach byłaś kolejną dziewczyną Teda Hughsa kobietą z tulipanami brudną hippiską paliłaś trawkę paliłam mosty

wierszem czy między

Bogiem a

wierszami

uczyłam się tabliczki mnożenia na twoich piegach

to historia, to ostatnia historia o mężczyźnie, który znika jak księżyc. kiedy znika księżyc, jestem wilczycą. chowam się za kulisami. historia jednego przedziału. podziału. jednego pocałunku na dobranoc. to historia kobiety w zielonej sukni, która czeka na pociąg. to historia plagiatu uczuć. pławiące się ławice łez.

po tym jak wypiliśmy już całe mokate, zostały okruchy na stole po pierniku, oblizywałam palce, wiedziałam, że koniec to nazwa deseru, ale czekałam na kolejne danie. kelner znowu się spóźniał, trafiał mnie szlag, puszczali szlagiery, obgryzałam paznokcie, kot miał czarniejsze oczy niż noc, używałam salvadora dali, wierzyłam w reinkarnację zapachu, ufałam różom w ogrodzie, paliłam papierosa, marzłam na przystankach I chciałam jeszcze. zachłannie. nic od ciebie nie chciałam I chciałam wszystko. potem zrobiło mi się bardzo wszystko jedno.

zwiodłaś mosty. szorstkie policzki. jasne oczy. czemu do jasnej cholery. cisza. wiesz, najgorsza jest ta chęć opowiedzenia komuś siebie. fragmentu. może mogłam go jeszcze zatrzymać. pocałunkiem. skąpanie. pomyślałam o lecie. pomyliłam cię z ogrodnikiem. pan jest tym nowym ogrodnikiem? niech pan rozpali ogień. może ma być skradanie się i odchodzenie. odbieganie. palenie mostów. pisanie listów. płoszenie snów. niech coś wciąż dotyka. bez obojętności.

rozstrojenie myśli. odległości. kilometry. listopad to pora pożegnań? nie używałam tak długo słowa miłość. nie wiem nie wiem. może mogłam. a może nie.

a może jestem tylko jeszcze jednym dziwnym snem Teresy. zabawy. z sercem. wyjeżdżając do obcego kraju, uważaj na walizki, uważaj na oczy.

zbieramy fakty. czy do samobójców też się jedzie na sygnale? I mity. mamy więcej pazurów niż palców, żeby bronić się przed jesienną nostalgią. nonsens. czy wymyślasz czasem horoskop dla wrogów? mogłoby to się skończyć komicznie. mówiłam ci, mam tyle czasu I tyle miejsca w kieszeniach. prawie na nowe życie i parę majtek. codziennie są imieniny kogoś z dawnego życia. moje dziecko w snach ma na imię konstancja. stygnę. moje pociągi widmo wciąż kursują do barcelony. el ocio de la vida nocturna. zawód. zawodzenie. zwodzenie. zwiady. może nie ma mnie w scenariuszu.

za długo myślał, zdążyłam wymyśleć ósmy dzień tygodnia. a miał oczy z sykamory, syk I senne mary.

© Olga Stalmaszczyk