Narodowe Siły Zbrojne (1942–1946)
„Vae victis” (biada zwyciężonym) – głosiła maksyma starożytnych Rzymian. W perspektywie dziejów PRL oznaczała ona nie tylko zniewolenie czy wytępienie zwyciężonych, ale również to, że komunistyczna propaganda i historiografia pisała historię wygranej przez siebie wojny, panowała nad przeszłością, panowała nad pamięcią. Pomniejszenie i zniekształcenie historii formacji wojskowych obozu narodowego, najbardziej nieprzejednanych i antykomunistycznych formacji podziemia niepodległościowego, było dla niej najpoważniejszym wyzwaniem. Czym więc były Narodowe Siły Zbrojne? Przede wszystkim – jedyną niezależną politycznie, materialnie i ideologicznie organizacją polityczno-wojskową w polskim podziemiu zbrojnym.
Narodowe Siły Zbrojne (NSZ), konspiracyjna organizacja wojskowa, utworzona w Polsce 20 IX 1942;powstała w wyniku połączenia części Narodowej Organizacji Wojskowej i Organizacji Wojsk. Związek Jaszczurczy (ZJ), podporządkowanego Organizacji Polskiej, a także Nar.-Lud. Organizacji Walki, Pol. Obozu Nar.-Syndykalistycznego, Zakonu Odrodzenia Polski, Zbrojnego Pogotowia Narodu oraz częściowo: Konfederacji Zbrojnej, Organizacji Wojsk. „Wilki”, Bojowej Organizacji „Wschód”. NSZ miały być ponadpartyjną formacją wojsk.; zwierzchnictwo nad nimi sprawowała początkowo Rada Sześciu, następnie Tymczasowa Narodowa Rada Polityczna (TNRP) złożona z przedstawicieli Wojennego Zarządu Gł. SN i Kom. Wykonawczego Organizacji Polskiej.
Głównym celem NSZ była walka o niepodległość Polski i odbudowa państwa Polskiego w przedwojennych granicach, ale z nową granicą zachodnią opartą na Odrze i Nysie Łużyckiej (koncepcja marszu na zachód), oraz utworzenie tzw. Katol. Państwa Narodu Pol. w drodze przewrotu nar. (rewolucji) we wszystkich sferach życia społ.: nar. samorząd gosp. z zachowaniem własności prywatnej, solidaryzm nar. przeciwstawiony podziałom klasowym, nar. system parlamentarny w konfederacji państw środkowej Europy, armia nar. do obrony wspólnoty nar. przed totalizmami niem. i sowieckim, katol. państwo wyznaniowe. W pracy ideowo-wychowawczej i propagandzie (wyd. ok. 130 własnych czasopism, m.in.: „Narodowe Siły Zbrojne”, „Szaniec”, „Lux Mundi” — dla księży) żołnierzom wpajano ducha walki o niepodległość Wielkiej Polski, eksponowano nacjonalizm i wiarę katol., potępiano faszyzm i komunizm, atakowano tzw. partyjniactwo i wpływy dawnych piłsudczyków w AK, przeciwstawiano się dotychczasowej roli Żydów w społeczeństwie i postulowano jej ograniczenie w przyszłej Polsce; podkreślano lojalność wobec władz RP na uchodźstwie i Nacz. Wodza. Dowódcami NSZ byli: płk I. Oziewicz — „Czesław” (do VII 1943) oraz pułkownik T. Kurcyusz („Żegota”), a organem dowodzenia Sztab Gł. (szefowie: podpułkownik E. Michalski — „Kajetan”, mjr S. Żochowski — „Strzałka”, podpułkownik W. Świeciński — „Tuwar”).
Struktura terytorialna NSZ (1944) obejmowała 6 inspektoratów-obszarów (ziem): Centralny, Ziem Zachodnich, Południowo-Zachodnich, Północ, Północno-Wschodnich, Południowo-Wschodnich, w których skład wchodziły: okręgi, podokręgi, powiaty (dzielnice), rejony, placówki; sieć organizacyjna NSZ obejmowała terytorium Rzeczypospolitej oraz Opolszczyznę, Śląsk Cieszyński, Pomorze z Warmią i ekspozytury wywiadu w głębi III Rzeszy. W strukturze terytorialnej wydzielono pion liniowy, obejmujący: grupy operacyjne (jeden lub kilka okręgów), pułki (w powiatach), bataliony, kompanie, plutony i sekcje, a także pion operacyjny (partyzancki), działający gł. w ramach tzw. walki bieżącej (Akcji Specjalnej), skupiający kilkadziesiąt oddziałów liczących kilka tys. ludzi. Ponadto istniała Służba Cywilna Narodu (sieć cywilno-adm.) współpracująca z NSZ oraz Gł. Rada Wojsk., zw. także Komisją Trzech Generałów (gen.: T. Jastrzębski — „Jabłoński”, M. Poniatowski — „Krukowski”, J. Plisowski — „Znicz”).
W X 1943 NSZ liczyły ok. 72,5 tys. czł. (41 batalionów, 166 samodzielne kompanie, 150 samodzielnych plutonów). Po zawarciu 7 III 1944 umowy o scaleniu NSZ z AK, podpisanej przez TNRP z KG AK, nastąpił rozłam na 2 organizacje o tej samej nazwie: NSZ (NOW) — wywodzące się z Nar. Organizacji Wojsk., uznające polit. zwierzchnictwo SN i wojskowo podporządkowane AK, które przejęły większość okręgów; NSZ (ZJ) — wywodzące się ze Związku Jaszczurczego, politycznie podporządkowane Organizacji Pol. i zachowujące niezależność wojsk.-organizacyjną, które przejęły znaczną część okręgów: Warszawa-miasto, Warszawa-ziemska (województwo), Częstochowa, Kielce, Kraków. NSZ (NOW) dowodził pełnomocnik Komendanta Sił Zbrojnych w Kraju ds. NSZ podpułkownik A. Rak — „Lesiński”; komendantami gł. NSZ (ZJ) kolejno byli: podpułkownik S. Nakoniecznikow („Kmicic”), gen. T. Jastrzębski („Powała”), mjr WP i gen. NSZ Z. Broniewski („Bogucki”), S. Kasznica („Wąsal”). NSZ prowadziły przygotowania do powstania zbrojnego, opierającego się na założeniu, że całość ziem pol. opanuje Armia Czerwona (dlatego przewidywano wystąpienie zbrojne w obszarze-inspektoracie Ziem Zachodnich, z chwilą podejścia wojsk amer. i bryt.) — opracowywano plany operacyjne ze szczególnym uwzględnieniem Ziem Postulowanych, organizowano werbunek do Służby Cywilnej Narodu i Wojsk. Wydzielonych Rejonów (WWR), szkolenie wojsk., gromadzenie broni. Podczas wkraczania wojsk sowieckich na ziemie pol. tworzono 3 grupy operacyjne (północną, środkową, południową), przygotowywane w celu ewakuacji sił organizacji na zachód Europy; ostatecznie jedynie z grupy południowej utworzono VIII 1944 Brygadę Świętokrzyską, która I 1945 przeszła z jednostkami niem. w Sudety. W walce bieżącej rozbudowano wywiad wojsk., przeprowadzano akcje zaopatrzeniowe i uwalniania więźniów, prowadzono walkę zbrojną, m.in. bitwy Brygady Świętokrzyskiej: z oddziałami AL i partyzantki sowieckiej pod Rząbcem (8 IX 1944) oraz Niemcami pod Cacowem (20 IX 1944). Oddziały NSZ wzięły udział w powstaniu warsz. 1944 (ok. 2 tys. żołnierzy). W XI 1944, podporządkowane AK NSZ (NOW), wznowiły samodzielną działalność i zostały przekształcone w Narodowe Zjednoczenie Wojskowe (NZW). Pozostała część organizacji — NSZ (ZJ) zachowała samodzielność do momentu częściowego połączenia z NZW na przeł. 1945 i 1946; działając w podziemiu (kilkadziesiąt oddziałów liczących ok. 2–4 tys. żołnierzy), prowadziła walkę zbrojną z NKWD, grupami operacyjnymi urzędu bezpieczeństwa, Korpusu Bezpieczeństwa Wewn. (KBW) i WP oraz oddziałami UPA; 1947 większość oddziałów i KG zostały rozbite, niektóre grupy pozostały w konspiracji do połowy lat 50.
Czym więc były Narodowe Siły Zbrojne? Przede wszystkim jedyną niezależną politycznie, materialnie i ideologicznie organizacją polityczno-wojskową w polskim podziemiu zbrojnym. NSZ Polska konspiracyjna organizacja wojskowa, działająca w latach 1942–1947.
Walczyli z Niemcami w czasie II wojny a po jej zakończeniu z okupacją komunistyczną. Zwalczali też polskie formacje komunistyczne: Gwardię i Armię Ludową, oraz partyzantkę radziecką i bandy rabunkowe.
Brali udział w powstaniu antykomunistycznym walcząc przeciw Armii Czerwonej, NKWD, formacjom Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i UB.
Sam proces tworzenia się NSZ rozpoczął się jednak jeszcze w lipcu tego samego roku. Organizacja stała się odłamem Narodowej Organizacji Wojskowej, która nie scaliła się z Armią Krajową, połączonym ze związkiem Jaszczurczym, organizacją konspiracyjną obozu narodowego oraz częściowo żołnierzami AK.
To z tej właśnie jednostki militarnej pochodzili wyżsi oficerowie Narodowych Sił Zbrojnych, a wśród nich pułkownik Tadeusz Kurcyusz, pseudonim „Żegota”.
Pierwszym dowódcą NSZ był płk Ignacy Oziewicz „Czesław” od września 1942 r. do aresztowania w czerwcu 1943 r., następnym płk dypl. Tadeusz Kurcyusz „Morski”, „Mars”, „Żegota” od sierpnia 1943 r. do śmierci w kwietniu 1944 r.. Sztab NSZ sformowano w październiku 1942 r.
Początkowo składał się z 5 oddziałów, rozbudowywanych sukcesywnie przez tworzenie i obsadzanie kolejnych komórek organizacyjnych.
Terytorium przedwojennej Polski w ramach struktury organizacyjnej podzielone zostało na 17 okręgów wojskowych. Zasięg terytorialny uległ zmianom od maja 1944 r. kiedy po rozłamie w NSZ powstały dwie odrębne organizacje, używające tej samej nazwy.
NSZ należały do największych organizacji konspiracyjnych w okupowanej Polsce. We wrześniu 1943 r. liczyły około 73 tys. oficerów i żołnierzy, w kwietniu 1944 r. około 90 tys.
Pod względem wojskowym dzieliły się na sekcje, drużyny, plutony, kompanie, pułki i brygady. Dysponowały również licznymi szkołami podchorążych, z których korzystały inne organizacje konspiracyjne.
Najważniejsze piony w walce z okupantem stanowiły wywiad i propaganda. Działaniami wywiadu NSZ kierował II Oddział Sztabu – Centralna Służba Wywiadowcza (CSW).
Zajmował się on zbieraniem materiałów dotyczących całokształtu życia pod okupacją niemiecką. CSW podzielona była na referaty zajmujące się wywiadem wojskowym, przemysłowym, komunikacyjnym, ogólnopolitycznym, sprawami narodowościowymi, antykomunistycznym i kontrwywiadem.
W skład CSW wchodził również Wywiad „Z”, utworzony na początku wojny przez „ZJ”, który przekazywał szczegółowe informacje o działalności niemieckiej na terenach polskich wcielonych do III Rzeszy oraz w tzw. starej Rzeszy. Informacje wywiadowcze NSZ niejednokrotnie przesyłane były wywiadowi AK.
BRYGADA ŚWIĘTOKRZYSKA
Największą jednostką partyzancką NSZ była utworzona na Kielecczyźnie 11 sierpnia 1944 r. Brygada Świętokrzyska
Badacze podają, że w tym czasie działało ok. 100 grup i oddziałów NSZ.Najwięcej oddziałów partyzanckich NSZ powstało w Okręgach: V Kieleckim m.in por. „Morskiego”, por. „Bema”, por. „Groźnego” Oraz III Lubelskim np. por. „Grota”, por. Henryka Figuro-Podhorskiego „Step”, ppor. Leona Cybulskiego „Znicz”, por. Wacława Piotrowskiego „Cichy” i inne. Najbardziej aktywny był Okręg III Lubelski ok. 50 oddziałów. Najdłużej działającym zgrupowaniem NSZ był VII Okręg kpt. Henryka Flamego „Grota”, „Bartka”. W wyniku prowokacji UB około 100 jego żołnierzy zostało we wrześniu 1946 r. podstępnie zamordowanych na Opolszczyźnie.
PO WKROCZENIU SOWIETÓW
Po rozwiązaniu AK, w lutym 1945 r. działacze Stronnictwa Narodowego rozpoczęli tworzenie nowej formacji wojskowej – Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. W jego skład weszły oddziały NOW i NSZ scalone uprzednio z AK. Głównym celem politycznym i militarnym NOW była walka o niepodległość Polski, utrzymanie granic wschodnich z 1939 r. i zwalczanie okupacji komunistycznej. Formacja działała w oddziałach regularnych do 1946 r. Równolegle do początku 1946 r. działały lokalne struktury NSZ-ZJ oraz oddziały posługujące się nazwą NSZ. Do ich zwalczania użyto przeważających sił UB i KBW, które od zakończenia wojny z Niemcami były wspomagane przez regularne oddziały WP i sowieckie pułki NKWD.
Do największych sukcesów NSZ zalicza się bitwę z grupą operacyjną NKWD pod Kotkami w powiecie Busko Zdrój, którą stoczył 28 maja 1945 r. oddział NSZ pod dowództwem por. Stanisława Sikorskiego „Jaremy”. Najdłużej działającym zgrupowaniem NSZ był tzw. VII Okręg kpt. Henryka Flamego „Grota”, „Bartka”. W wyniku prowokacji UB około 200 jego żołnierzy zostało we wrześniu 1946 r. podstępnie ujętych, a następnie zamordowanych w okolicach Łambinowic na Śląsku. Symbolicznym zakończeniem działań i kresem NSZ-ZJ jest aresztowanie 15 lutego 1947 r. ppłk. Stanisława Kasznicy, ostatniego komendanta NSZ-ZJ (stracony w Warszawie 12 maja 1948 r.).
W okresie PRL Narodowe Siły Zbrojne były fałszywie oskarżane przez propagandę komunistyczną o mordowanie Żydów, kolaborację z Niemcami i rozpętanie tzw. wojny domowej. W latach 1945–1956 odbyły się liczne procesy polityczne, w których żołnierze i oficerowie NSZ skazywani byli na kary śmierci lub długoletnie więzienia. Prześladowania żołnierzy NSZ trwały do lat 80. XX wieku.
Żródło :
https://encyklopedia.pwn.pl/ha...(link is external)
https://ipn.gov.pl/pl/aktualno...(link is external)
https://dzieje.pl/wiadomosci/8...(link is external)
mPolska24
