Pomiędzy nauką a ignorancją w UE

W Unii Europejskiej, szczodrze wynagradzającej urzędników i z lubością tworzącej coraz to nowsze agendy, stwierdzono, że stanowisko Głównego Doradcy Naukowego (Chief Scientific Adviser – CSA) nie jest już potrzebne. Od 2012 roku zajmowała je prof. Anne Glover i po upływie jej kadencji stanowisko to zostało zlikwidowane. A dokładnie całe Bureau of European Policy Advisers (BEPA) w skład którego wchodzi CSA zostało zlikwidowane. Ideą stojącą za powołaniem BEPAy była chęć prowadzenia opartej na faktach polityki (evidence-based politics). Co to znaczy? Chodziło o stworzenie platformy współpracy pomiędzy akademią, think tankami, szeroko rozumianym społeczeństwem obywatelskim i instytucjami UE. Te pierwsze miałyby szansę by wykorzystać posiadaną wiedzę i doświadczenie w procesie stosowania i stanowienia prawa, a UE prowadziłaby bardziej racjonalną, opartą na faktach (a nie mitologii) politykę. A przynajmniej polityka ta nie stałaby w sprzeczności z osiągnięciami współczesnych nauk przyrodniczych i społecznych. BEPA miało służyć radą na temat nowych rozwiązań technologicznych i społecznych, a także stanowić wsparcie w procesie implementacji wiedzy naukowej.

Nie jest tajemnicą, że badania naukowe stanowią łakomy kąsek dla wielu wpływowych grup interesów. Nie zawsze chętnie witających postęp, jeśli miałby on stanowić wyzwanie dla ich podstawowych źródeł zarobkowania. Chyba nie będzie przesadą, jeśli powiemy, że istnieje dzisiaj pewne napięcie pomiędzy nauką a biznesem, czego efektem jest tzw. „motivated science”. Finansuje się badania, które mają potwierdzić określone fakty, korzystne dla sponsorów owych „naukowców”. Następnie badania te wykorzystuje się jako „argument” w procesie legislacyjnym na rzecz konkretnych regulacji.

Nie należy się łudzić, że jeśli żyjemy w XXI wieku, to obskurantyzm jest zjawiskiem należącym do przeszłości. W każdej sprawie, ważnej dla społeczeństwa, a tym samym istotnej dla wielu grup interesów, istnieje chęć odcięcia społeczeństwa od źródeł niewygodnej wiedzy. Chodzić tutaj może o żywność genetycznie modyfikowaną, skutki palenia papierosów, życie w pobliżu elektrowni atomowych, deregulację rynku finansowego, używanie urządzeń mobilnych czy kart kredytowych. Spektrum takich spraw jest nieograniczone. Warto podkreślić, że nie tylko korporacje, czy wielki biznes mają skłonność do obskuranckich działań. W działalności różnych „ekologicznych” fundacji, instytucji charytatywnych także niekiedy trudno jest o odpowiedni stopień transparentności.

Dlatego tak ważne jest, żeby przy najważniejszych instytucjach istniały ciała doradcze, które – przynajmniej w miarę możliwości –  będą stanowiły oparcie dla osób sprawujących władzę. By takie niebezpieczne zjawiska jak „bad science”, „motivated science” czy po prostu mętne ideologie nie wpływały na sprawowanie władzy. Miejmy nadzieję, że Jean-Claude Juncker naprawi swój błąd. Polityka jest zbyt ważna, żeby zostawić ją wyłącznie w rękach polityków.