W dniu jubileuszu warto przypomnieć, że początkowo „Mazurek Dąbrowskiego” składał się z sześciu zwrotek. I choć przez lata tekst Józefa Wybickiego ulegał pewnym modyfikacjom, to jednak melodia została do dziś ta sama. Przykre jest to, że co raz więcej osób ma kłopoty z jego odśpiewaniem albo przynajmniej wyrecytowaniem w całości!
Tekst Pieśni Legionów Polskich we Włoszech, noszącej później tytuł „Mazurek Dąbrowskiego” lub „Jeszcze Polska nie zginęła”, powstał między 16 a 19 lipca 1797 roku w miejscowości Reggio nell'Emilia (niedaleko Bolonii), w ówczesnej Republice Lombardzkiej (Włochy). Napisał go Józef Rufin Wybicki - herbu Rogala, potomek rodu osiadłego w XVI wieku na Pomorzu (on sam pochodził z Będomina). Był poetą, dramatopisarzem, kompozytorem, prawnikiem, dyplomatą i działaczem politycznym, uczestnikiem konfederacji barskiej i powstania kościuszkowskiego. W lipcu 1797 roku przyjechał do Lombardii jako współorganizator Legionów Polskich generała Jana Henryka Dąbrowskiego (powstających przy armii francuskiej Napoleona Bonaparte). Pieśń Legionów Polskich we Włoszech została napisana przez Wybickiego dla uświetnienia uroczystości pożegnania odchodzących z Reggio legionistów. Jak podają kroniki, 20 lipca 1797 roku została publicznie odśpiewana po raz pierwszy. Oto pierwotny tekst, na podstawie rękopisu autora:
1. Jeszcze Polska nie umarła/kiedy my żyjemy/
Co nam obca moc wydarła/ szablą odbijemy/
(ref.) Marsz, marsz, Dąbrowski/ do Polski z ziemi włoski/
za Twoim przewodem/ złączem się z narodem/
2. Jak Czarniecki do Poznania/ wracał się przez morze/
dla ojczyzny ratowania/ po szwedzkim rozbiorze/
3. Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę/ będziem Polakami/
dał nam przykład Bonaparte/ jak zwyciężać mamy/
4. Niemiec, Moskal nie osiądzie/ gdy jąwszy pałasza/
hasłem wszystkich zgoda będzie/ i ojczyzna nasza/
5. Już tam ojciec do swej Basi/ mówi zapłakany/
+słuchaj jeno, pono nasi/ biją w tarabany+/
6. Na to wszystkich jedne głosy:/ +Dosyć tej niewoli/
mamy Racławickie Kosy/ Kościuszkę, Bóg pozwoli+"
Warto w tym miejscu wspomnieć, że kilka tygodni później, kiedy Wybicki przebywał w Mediolanie, a Dąbrowski z legionistami w Bolonii, generał pisał do przyjaciela: "Żołnierze do Twojej pieśni nabierają coraz więcej gustu i my ją sobie często nuciemy z winnym szacunkiem dla autora". I jeszcze tego samego 1797 roku rozrzucone po całych północnych Włoszech oddziały polskie poznały Pieśń Legionów, która nie tylko zyskiwała sobie coraz większą popularność, ale stawała się nową, mobilizującą siłą. Nie tylko dla wojska... Oto za pośrednictwem emisariuszy przedostających się przez granice kordonów naszych zaborców pieśń trafiła do Warszawy, Krakowa, Poznania i innych miast, by już w kilka miesięcy od chwili swoich narodzin - siać nową wiarę w wolność.
W 1799 roku tekst pieśni ukazał się drukiem – w piśmie wydawanym we Włoszech pt. „Legionowa dekada”. W Polsce po raz pierwszy utwór ten opublikowano w 1806 roku i szybko zyskiwał popularność, szczególnie w szeregach legionistów walczących u boku generała Franciszka Dąbrowskiego. Szybko zyskała nową, nieoficjalną nazwę: „Mazurek Dąbrowskiego”.
Pieśń tę śpiewano przy okazji świąt narodowych i powstań niepodległościowych w XVIII i XIX stulecia. Utwór cieszył się także powszechną aprobatą m. in. wśród mieszkańców Księstwa Warszawskiego. Z czasem zaczął wypierać inne pieśni patriotyczne takie jak jak np. „Boże, coś Polskę”, „Warszawiankę” i „Rotę”. W okresie zaborów, pieśni patriotyczne stanowiły element „pokrzepienia serc”.
Podczas jednego z kursów literatury słowiańskiej w Paryżu, 26 kwietnia 1842, roku Adam Mickiewicz stwierdził: "Sławna pieśń legionów polskich poczyna się od wierszy, które są godłem historii nowej: Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy. Słowa te mówią, że ludzie mający w sobie to, co istotnie stanowi narodowość, zdolni są przedłużać byt swojego kraju niezależnie od warunków politycznych tego bytu, i mogą nawet dążyć do urzeczywistnienia go na nowo..."
Przełomowym momentem dla pieśni był 15 października 1926 roku, bo wtedy to właśnie Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego uznało tę pieśń za obowiązkową do śpiewania w szkołach. A już cztery miesiące później, 26 lutego 1927 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ogłosiło, że „Mazurek Dąbrowskiego” stanie się hymnem narodowym. Niedługo potem dołączono do niego oficjalny tekst oraz melodię. Historycy spierają się o to kto był autorem melodii. Jednak najbliższe prawdy jest założenie, że to sam autor słów, Józef Wybicki dla potrzeb swojego tekstu „Jeszcze Polska nie umarła” sam opracował znane mu już poprzednio wątki melodyczne, łącząc je w jedną całość formalną.
Wszyscy wiedzą, że "Mazurek Dąbrowskiego" był również hymnem narodowym w okresie PRL, ale władza ludowa do tekstu wstawiła rusycyzm, w miejsce polskich historycznych słów. Zamiast „kiedy my żyjemy” śpiewali „póki my żyjemy”. Znamiennym jest, że wciąż wielu ważnych urzędników państwowych publicznie śpiewa „skomunizowaną” wersję Hymnu Narodowego. Szanujmy swoją historię, nie zapominajmy o swoich korzeniach i kultywujmy narodową pamięć historyczną. Nie można bowiem popadać w hura optymizm i wyrzekać się swoich korzeni, bo społeczeństwo, które traci tożsamość narodową ginie. Nie dajmy sobie wmówić, że polskość to nienormalność.
Trzeba pamiętać, że za tą polskość ginęli nasi dziadowie, ojcowie, a często i bracia w nieodległej przeszłości. A więc, BACZNOSĆ - do HYMNU!
Fiatowiec
Źródło: Wacław Panek. Hymny polskie. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1997. You Tube – najstarsze wykonanie – „Mazurka Dąbrowskiego”(1901).
mPolska24
