Kiedy mózg jest na tyle dojrzały, żeby głosować?

W różnych państwach od czasu do czasu pojawia się pomysł obniżenia wieku pozwalającego głosować. W Polsce swego czasu Ruch Palikota proponował, by obniżyć wiek z 18 do 16 lat. Ta reforma, poza proceduralną trudnością, mówimy bowiem w tym przypadku o zmianie konstytucji, nie jest czymś szczególnie radykalny. Choć od lat 70. XX wieku najpowszechniejszą granicą wieku jest lat 18, to już np. w Austrii czy w Brazylii głosować można od lat 16.

Oczywiście, większosć dyskusji związanych z obniżeniem (lub podwyższeniem) wieku prowadzona jest ze względów politycznych, a czasem motywowanych doraźnymi interesami graczy politycznych. Nie jest to dobry sposób podejmowania tego, skądinąd, ciekawego problemu. Musimy zadać sobie pytania bardziej szczegółowe, niż "jaka jest średnia wieku moich wyborców i czy obniżenie wieku pomogłoby mi uzyskać lepszy wynik w wyborach?", lub jeszcze inaczej "czy obniżenie wieku pozwalającego głosować znacznie zwiększy frekwencję wyborczą przez co zwycięzca będzie mógł cieszyć się większą legitymizacją władzy?". 

Jeśli na serio ktoś chciałby podjąć się przedstawienia argumentów za i przeciw, to musi zadać inne pytania, choćby takie jak: "Dlaczego uzależniono nabycie czynnego prawa wyborczego od wieku?", "Jak i dlaczego wybrano ukończenie 18 roku życia jako przesłankę pozwalającą głosować?" W NewScientist w artykule Let science decide the voting age Autor przedstawia ciekawe badania poświęcone rozwojowi mózgów nastolatków. W związku z tym zakłada, że to stopień rozwoju intelektualnego powinien decydować o możliwości wpływania na politykę państwa poprzez udział w głosowaniu. Jeśli więc mowa o rozwoju intelektualnym, to naturalnym miejscem poszukiwań są badania nad zdolnościami poznawczymi człowieka, a w szczególności neuronauka poznawcza i psychologia eksperymentalna.

Z badań wychodzi na to, że z ludzie osiągają różne stopnie dojrzałości od 15 do 22 roku życia. Mamy kilka rodzajów dojrzałości poznawczej z czego dwa wybijają się na pierwszy plan? Możemy wyróżnić poznanie gorące "hot cognition" i zimne "cold cognition". "Hot cognition" charakteryzuje się podejmowaniem decyzji pod wpływem silnych emocji, w sytuacji stresowej, być może pod silną presją ze strony innych osób. Statystycznie rzecz ujmując mózg człowieka dobrze radzi sobie z podejmowaniem decyzji w tak "trudnych warunkach" kiedy osiągnie dojrzałość charakterystyczną dla osób nie młodszych, niż lat 18. (czasem nawet trzeba poczekać do 21 roku życia). Z kolei "cold cognition" związane jest z podejmowaniem decyzji nawet przy wsparciu (po konsultacjach) z osobami trzecimi, a przede wszystkim nie ma tutaj mowy o presji czasu. Podejmowanie decyzji w takich warunkach jest już dość dobrze rozwinięte w wieku lat 16. Głosowanie na kandydatów na stanowiska publiczne, które odbywa się w przeznaczonych do tego miejscach, zapewniających spokój i anonimowość, zdecydowanie ma więcej wspólnego z "cold cognition". Nic więc nie stoi na przeszkodzie, by obniżyć wiek, w którym młodzi obywatele nabywają czynne prawo wyborcze.

Evidence-based policy, czyli polityka oparta na dowodach nie jest czynnością mechaniczną. Nie wystarczy przedstawić wyniki eksperymentów laboratoryjnych, by zmieniać politykę państwa lub jego system prawny. Powiedzmy, że obniżymy wiek ze względu na stopień rozwoju poznawczego. Jeśli jednak kolejne eksperymenty wykażą, że osoby nadużywające alkohol, narkomani, emeryci po 80. roku życia, a nawet (o zgrozo!) mężczyźni przechodzący kryzys wieku średniego kiepsko wypadają w eksperymentach badających "hot cognition", to czy oznaczać to będzie, że takie jednostki (a może nawet grupy społeczne) powinny być pozbawione czynnego prawa wyborczego? 

Pobawmy się dalej w political fiction. Jeśli uzasadniać granicę czynnego prawa wyborczego w ten sposób, to dlaczego nie przeprowadzać testów, które będą stanowiły przesłankę do uzyskania "biernego prawa wyborczego"? Może trudności w funkcjonowaniu w sytuacjach stresowych, kiepskie wyniki w testach sprawdzających rozwój moralny jednostki, ukryte uprzedzenia rasowe lub polityczne, cechy psychopatyczne, skłonność do oszustwa także powinny być brane pod uwagę przy ubieganiu się o stanowisko publiczne?

Społeczeństwo z jego systemem prawnym, to nie laboratorium z fMRi'em. Niemniej, pisząc już zupełnie serio, jeśli mam mieć możliwość wyboru na czym politycy i ustawodawcy powinni opierać swoje poczynania, to wybieram naukę, a nie krótkoterminowe, partykularne interesy akurat istniejących partii politycznych.