Dostępność informacji o formalno-prawnym przebiegu zamówienia jest pożyteczna. Można na przykład sprawdzić ile czasu na złożenia ofert mieli potencjalni oferenci, czy też ile czasu od powzięcia informacji o wygranej do wykonania zamówienia mieli oferenci. Korzystając z takich informacji o formalnych aspektach procedowania zamówienia można ustalić, że Państwowa Komisja Wyborcza wykazuje działania na pograniczu kryminalnych dając pomiędzy ogłoszeniem zamówienia a datą złożenia ofert na komputery i system do wyborów uzupełniających mniej niż 5 (pięć!) dni roboczych. Można też z informacji formalnych dowiedzieć się, że urząd zamawiający usługi pocztowe dla wszystkich sądów w Polsce pomiędzy podpisaniem umowy a rozpoczęciem świadczenia usługi daje coś około pięciu dni roboczych przypadających na okres świąt Bożego Narodzenia i Sylwestra.
Ale w porównaniu z informacjami o gospodarczych efektach zamówień to są wszystko poszlaki i ciekawostki. Niestety jeśli chcesz w Polsce sprawdzić rzecz najważniejszą, tj. gospodarczą efektywność zamówień publicznych -- na przykład czy twój burmistrz papier dla urzędu lub kostkę brukową na chodniki kupuje taniej czy drożej niż inni burmistrzowie w Polsce to tej możliwości już nie masz! Sorry, tak się skutecznie zabezpiecza władza przed nadzorem obywateli.
W większości wypadków tych informacji nie ma w Biuletynach Informacji Publicznej. A ich pozyskanie wymaga skorzystania z procedur przewidzianych prawem zamówień publicznych lub prawem o dostępie do informacji publicznej. Czyli zmusza do podjęcia wysiłku, który jest nie tylko poza zasięgiem przeciętnego obywatela, ale również poza zasięgiem przeciętnego dziennikarza czy radnego. Jeden wniosek o dostęp do informacji publicznej to do trzech lat w sądach jeśli władza się będzie odwoływać. A jeśli chcesz poznać np. koszt papieru do drukarek i kserokopiarek w pięciu urzędach, by porównać te informacje to musisz składać pięć wniosków. A w wypadku odmowy prowadzić przez trzy lata pięć spraw w sądach. Po trzech latach będziesz miał moralne zwycięstwo oraz mocno nieaktualne informacje.
Co prawda prawnicy od dekady wmawiają nam, że sposobem na naprawę zamówień publicznych jest dopisania do ustawy o zamówieniach kolejnych zakazów lub nakazów. Ale mylą się. Polskie prawo kształtujące zamówienia publiczne spełnia światowe standardy w zakresie formalnego procedowania - poprzez stworzenie szczelnych procedur oraz podstaw do kontroli i skutecznych organów weryfikujących zrobiliśmy w Polsce tyle, ile było możliwe na drodze urzędniczej kontroli, a może nawet ciut więcej.
Dalsze zwiększanie rygoryzmu prawa nie ochroni nas i naszych pieniędzy przed specyfikacją istotnych warunków zamówienia napisaną tak, że żadna poważna firma nie chce przystąpić do przetargu (tak, mam na myśli PKW). Zmiany prawa oparte o założenie, że urzędnicy wyposażeni w lepsze prawo zabezpieczą obywatelom skuteczniejsze i efektywniejsze przetargi wynika z fałszywej wiary w możliwość urzędniczej kontroli.
W demokracji tylko my obywatele, jesteśmy w stanie wyegzekwować poprawę zamówień publicznych. Nie abstrakcyjne prawo. Nie dalsze pogłębienie hierarchicznej kontroli urzędniczej. Nie powołanie drugiego CBA. Ale właśnie obywatele wyposażeni w wiedzę o gospodarczych efektach zamówień publicznych. Gdy w gminie konkurencja polityczna i wyborcy dowiedzą się na przykład, że burmistrz kupił coś 50% drożej niż zapłacono za to samo w innych gminach to burmistrz będzie miał problem. Większa przejrzystość polepszająca zamówienia publiczne nie wymaga od nas nadmiernie obywatelskich postaw, których rzekomo nie ma. Wystarczy, że zostanie nam udostępnionych więcej informacji o zamówieniach publicznych.
Zwiększenie przejrzystości stosowania prawa o zamówieniach publicznych kryje obecnie największe rezerwy w zakresie ulepszenia zamówień. Większa przejrzystość, która pozwoli obywatelom dokonać samodzielnej oceny władz publicznych i podmiotów im podlegających, uruchomi zmiany społeczne - zwiększy nadzór władzy przez obywateli.
By cel ten osiągnąć mależy w ramach praktyki stosowania obecnego prawa, a jeśli trzeba doprecyzowując zapisy o dostępie do informacji związanej z zamówieniami publicznymi, udostępnić obywatelom informacje pozwalające ocenić gospodarczą efektywność zamówień.
p.s. trochę więcej napisałem na temat jawności w ulepszaniu zamówień publicznych w raporcie, który opublikowałem niedawno w Warsaw Enterprise Institute.
mPolska24
