Mit przerzucalności podatków na konsumenta.

Dla zdementowania tego mitu posłużę się tutaj ceną, która jest bardzo popularna wśród wszelkiego rodzaju produktów – 99,90zł oraz podatkiem, który może się wydawać oczywisty z punktu widzenia przerzucalności na konsumenta czyli podatkiem od wartości dodanej – VAT

Wyobraźmy sobie sytuację, że wchodzimy do sklepu z gadżetami elektronicznymi i szukamy dla siebie taniego czytnika e-booków do czytania książek udostępnianych nieodpłatnie przez Instytut Misesa. Widzimy na półce interesujący nas towar z tabliczką na której widnieje napis (cena z VAT 99zł 90 gr). Tak naprawdę jako konsumentów tylko ta cena nas interesuje. Aktualnie stawka opodatkowania na takie gadżety wynosi 23%. Idąc drogą rozumowania zwolenników tezy przerzucalności podatku wprzód po zmianie stawki opodatkowania z 23% na 25% cena produktu musiałaby wzrosnąć około 5zł.

Czy wzrośnie? Zdajmy sobie pierw inne pytanie. Mając na uwadze zasadę racjonalnego gospodarowania, która dzieli się na dwie zasady:

Maksymalizacji efektu – polega na dążeniu do osiągnięcia jak najlepszych efektów przy użyciu dostępnych środków.
Minimalizacji nakładów – polega na osiągnięciu zamierzonych efektów przy jak najmniejszych nakładach

Musimy sobie zadać pytanie, skoro przedsiębiorca mógł uzyskać wyższy przychód po podwyżce ceny, to dlaczego czekał z podniesieniem cen do czasu podwyżki podatku? Dlaczego wcześniej nie wystawił produktu za cenę 105zł aby uzyskać wyższy dochód? Odpowiedź na to pytanie jest banalnie prosta. Wyższa cena, a szczególnie trzycyfrowa cena przekraczająca magiczną barierę 99zł będzie mniej atrakcyjna dla konsumenta, dlatego spadek popytu spowoduje niższe zyski. Jeżeli cena rezerwacyjna (cena minimalna po której jest w stanie i opłaca mu się sprzedać produkt) po stronie sprzedawcy jest odpowiednio niska to nie podniesie on ceny ze względu na wzrost opodatkowania.

Ktoś kiedyś jednak powiedział, że w każdej bajce jest ziarno prawdy. Wyższe opodatkowanie spowoduje mniejszą rentowność firm. W zależności od stopnia konkurencyjności i elastyczności cen część firm może upaść bądź zrezygnować ze sprzedaży lub produkcji danego towaru i przenieść się na inny. Będzie to oznaczało spadek konkurencyjności i podaży danego produktu czyli w konsekwencji wzrost ceny. Nie można zakładać z góry, że firmy, które się utrzymały, z dnia na dzień zwiększą podaż produktu. Będzie to zależało od tego co będzie dla nich bardziej opłacalne. Zyski spowodowane odpowiednio wysoką marżą, czy niższa marża i większy popyt. Dla przykładu obniżka ceny z 99zł do 97zł nie będzie czynnikiem, który w znaczący sposób przyczyni się w większości przypadkach do wzrostu popytu. Jeśli marża jest niska np. 10zł to obniżka ceny o 2zł musiałaby zwiększyć sprzedaż towaru aż o 20% aby przedsiębiorca mógł utrzymać te same zyski co przed obniżką.

Istnieją jednak wyjątki, które jeśli dobrze zrozumiemy sens tego co napisałem wyjątkami nie są.

Jednym z takich wyjątków są wszelkiego rodzaju usługi, za które płacimy poprzez wysłanie smsa. Po wzroście stawki podstawowej VAT z 22% na 23%, ceny wszelkich usług typu dodatkowy transfer na chomikuj wzrosły. Wynika to jednak ze specyfikacji płatności. Nie wyciągamy fizycznie pieniędzy z portfela, nie monitorujemy też na bieżąco stanu naszego konta. Dlatego więc usługodawcy pokazują nam cenę netto a gdzieś z boku małym druczkiem jest dopisana cena z VAT. W przypadku zakupu produktu ze sklepu internetowego bądź w fizycznym sklepie taka metoda się nie sprawdzi.

Należy też wziąć pod uwagę fakt, że sprzedawca mimo iż kieruje się zasadą racjonalnego gospodarowania, którą wymieniłem wcześniej, nie ma w głowie komputera, który poda mu najlepszą cenę przy której osiągnie najwyższy zysk. Wie jednak dzięki swojemu rozumowi i godności sprzedawcy, że nawet najmniejsza podwyżka cen, która przekroczy magiczną barierę zmniejszy popyt na jego towary. Jednakże bodźce jak na przykład wprowadzenie 5% podatku VAT na książki mogą być dla niego sygnałem do podwyżki ceny – zachowałby się wtedy nieracjonalnie. Sądzę jednak, że jeśli podwyżka miałaby nastąpić to głównie w małych księgarniach lecz nie jest to żadna zasada.

Wprowadzenie 5% podatku VAT na książki w kilka miesięcy spowodowała wzrost ich ceny o kilkanaście procent. Nie mniej jednak wynikało to tylko pośrednio ze wzrostu opodatkowania. Bezpośrednią przyczyną był drastyczny spadek podaży

 

Łukasz Gołębiewski, prezes Biblioteki Analiz (wydawnictwa specjalizującego się w badaniach rynku wydawniczo-księgarskiego), szacuje, że ceny wzrosły w 2011 roku o ok. 11-12%. Jego zdaniem, wzrostowi cen książek towarzyszył spadek ich sprzedaży, co wynikało stąd, że wydawcy publikowali mniej tytułów, żeby upłynnić zapasy, które w I kw. 2011 r. można jeszcze było sprzedać ze stawką zerową. 

http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/wzrosl-vat-na-ksiazki-i-ich-sprzedaz-spada

Tak więc podsumowując podatek z którego rozlicza się przedsiębiorca nie jest wliczony w cenę produktu. Ma on jednak dużo wredniejsze konsekwencje takie jak spadek podaży i spadek konkurencyjności, które mogą prowadzić do bezrobocia i zahamowania wzrostu gospodarczego.

Kamil Grzebyta