Od czasu pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę w wyniku rosyjskich ataków zniszczono wszystkie ukraińskie elektrownie cieplne i dużą część jej mocy hydroelektrycznej. Stwarza to poważne zagrożenie dla milionów ludzi, którzy zimą mogą pozostać bez ogrzewania. Około 80 procent ukraińskiej produkcji energii zostało już zniszczonych, co podkreśla celowanie w infrastrukturę krytyczną.
Obecna sytuacja związana z rosyjskimi groźbami wobec ukraińskich elektrowni jądrowych stanowi bezprecedensowe zagrożenie dla globalnego bezpieczeństwa. W obliczu aktywnych działań wojennych istnieje realna perspektywa katastrofy nuklearnej, jeśli groźby te zostaną zrealizowane.
Niezwykle niepokojąca jest sytuacja w Zaporoskiej Elektrowni Jądrowej, największej na terenie Europy, która od marca 2022 r. znajduje się pod kontrolą wojsk rosyjskich. Elektrownia jest wykorzystywana jako obiekt wojskowy: wojska rosyjskie umieściły tam amunicję i wykorzystują ją jako bazę do ostrzałów, co zwiększa ryzyko wypadku jądrowego. Ponadto Rosja ignoruje żądania MAEA (Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej) i ONZ dotyczące natychmiastowego wycofania wojsk ze stacji, co znacznie utrudnia pracę inspektorów i zagraża bezpiecznemu funkcjonowaniu tego obiektu.
Należy również zauważyć, że nie jest to pierwszy przypadek, kiedy Rosja zajęła ukraińskie obiekty jądrowe. W lutym 2022 r. rosyjskie wojska zajęły elektrownię jądrową w Czarnobylu, znaną z katastrofy 1986 r., a także pozostającą symbolem globalnego zagrożenia radiacyjnego. Zajęciu Czarnobyla, a także późniejszej okupacji towarzyszyły rażące naruszenia bezpieczeństwa radiacyjnego. Personel elektrowni został zmuszony do pracy w warunkach wysokiego narażenia na promieniowanie, a rosyjscy wojskowi nie przestrzegali środków ostrożności, co doprowadziło do pogorszenia sytuacji radiacyjnej w elektrowni. Dopiero kilka tygodni później, pod koniec marca 2022 r., wojska rosyjskie opuściły tę elektrownię jądrową, ale szkody wyrządzone obiektowi i jego personelowi nadal wymagają pełnej oceny.
Społeczność światowa już wielokrotnie wyrażała zaniepokojenie przez działania Rosji w sferze nuklearnej. We wrześniu 2024 r. podczas 68. sesji Konferencji Generalnej MAEA przyjęto rezolucję „Bezpieczeństwo jądrowe, ochrona i zabezpieczenia w Ukrainie”, którą poparły 52 państwa członkowskie agencji. Rezolucja wyraża pilną potrzebę przywrócenia elektrowni jądrowej w Zaporożu pod pełną suwerenną kontrolę Ukrainy, co jest jedynym warunkiem zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania obiektów jądrowych na terytorium tego kraju.
Ze względu na to społeczność międzynarodowa powinna podjąć zdecydowane kroki, aby zapobiec dalszej eskalacji zagrożenia nuklearnego. Zaostrzenie sankcji wobec rosyjskiego sektora nuklearnego i koordynacja działań za pośrednictwem struktur międzynarodowych, takich jak ONZ i MAEA, to niezbędne kroki. Tylko skonsolidowane wysiłki mogą zapobiec katastrofie i zapewnić długoterminowe bezpieczeństwo Ukrainie i całej Europie.
Całkowite powstrzymanie zagrożenia ze strony Rosji jest możliwe tylko poprzez wdrożenie zaproponowanej przez Ukrainę Formuły dla Pokoju. Inicjatywa ta, oparta na fundamentalnych zasadach Karty Narodów Zjednoczonych, obejmuje wycofanie wojsk rosyjskich z okupowanych terytoriów, przywrócenie integralności terytorialnej Ukrainy, zapewnienie bezpieczeństwa nuklearnego, a także załatwienie wielu innych kluczowych kwestii globalnych. Tylko realizacja tych kroków może doprowadzić do zakończenia wojny i ustanowienia sprawiedliwego i trwałego pokoju.
Formuła dla Pokoju już uzyskała szerokie międzynarodowe poparcie podczas Pierwszego Szczytu Pokoju, który odbył się w Szwajcarii w czerwcu bieżącego roku. W wyniku tego szczytu podpisano deklarację przez 94 państwa, gdzie zaznaczono kluczowe zasady, a mianowicie przywrócenie integralności terytorialnej Ukrainy i zapewnienie bezpieczeństwa jądrowego. Kroki te pozostają integralną częścią planu zakończenia rosyjskiej agresji i osiągnięcia stabilnego pokoju. Drugi Szczyt Pokoju jest już w toku przygotowań, a udział dużej ilości krajów, w tym przedstawicieli Globalnego Południa, ma kluczowe znaczenie dla jego powodzenia. Chiny, Brazylia, Indie, a także państwa Afryki, Ameryki Łacińskiej, Bliskiego Wschodu, Azji Środkowej, Europy, Pacyfiku i Ameryki Północnej odgrywają ważną rolę w procesie osiągania globalnego pokoju. Ich udział będzie kluczem do pomyślnego wdrożenia Formuły dla Pokoju i stworzenia długoterminowej stabilności na świecie.
mPolska24
