11.03.2016, 10:14

Czy prezes Rzepliński ma rację? Glosa

TK orzekł, że ustawa regulująca tryb działania TK zawiera kilkanaście zapisów niekonstytucyjnych: orzekając w 12-osobowym składzie TK zakwestionował m.in. określenie pełnego składu jako co najmniej 13 sędziów; wymóg większości 2/3 głosów dla jego orzeczeń; nakaz rozpatrywania wniosków przez TK według kolejności wpływu; wydłużenie terminów rozpatrywania spraw przez TK; możliwość wygaszania mandatu sędziego TK przez Sejm oraz brak w noweli vacatio legis.

Ustawodawca czyli Sejm i rząd przyjęły stanowisko, że TK procedując w składzie niezgodnym z uchwaloną ustawą złamał prawo, a jego orzeczenie nie jest dla nikogo wiążące. Jako podstawę do swojego prawa zmiany regulacji procedowania wskazał Art. 197.Konstytucji:Organizację Trybunału Konstytucyjnego oraz tryb postępowania przed Trybunałem określa ustawa.
Mamy do czynienia z rodzajem pata prawnego: TK żąda ogłoszenia orzeczenia i zastosowanie się do jego postanowień, rząd odmawia uznając wnioski TK za nieuprawnione, a więc nieobowiązujące Sejm do korekty ustawy. Również opinia publiczna ma problem. Bo przepisy prawa są suchymi zapisami. A wyroki sądów na ich podstawie są mocno zróżnicowane. Problem tkwi jak zwykle w interpretacji.
Co moim zdaniem należało rozpatrzyć w tym sporze?
1.Czy TK rozpatrując w składzie zgodnie z poprzednią ustawą łamie prawo? Oraz czy orzeczenie –wyrok TK jest ważne obligując rząd do ogłoszenia?
2.Czy zarzut TK dotyczący braku vacatio legis uprawnia TK do zignorowania ustawy Sejmu ponieważ ustawa jako akt normatywny dla swojej ważności musi spełniać wymogi przepisów istniejącego prawa ?
Jak można zauważyć oba pytania zawierają wspólny mianownik: ważność aktu prawnego.
Ad1. W Mojej ocenie TK uznał ustawę Sejmu za niezgodną z Konstytucją jeszcze przed jej rozpatrzeniem , bo nie zastosował się do jej postanowień przy rozpatrywaniu. Sędziowie Sądy Konstytucyjnego podlegają art.191 Konstytucji o trybie procedowania. Trybunał Konstytucyjny został powołany do orzekania zgodności ustaw z Konstytucją a nie do tworzenia własnego prawa ponad nią. Dlatego też należy przyjąć ze uchwała Sądu Najwyższego z jednoznacznym wskazaniem jest tutaj interpretacją rozstrzygającą : Sąd Najwyższy uznał, iż z przepisu art. 379 pkt 4 k.p.c. wynika, że nieważność postępowania zachodzi, w sytuacji, gdy skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa. Sprzeczny z prawem jest każdy inny skład sądu niż skład prawem określony. –dotyczy również trybu postępowania sędziów TK. Zatem orzekanie z trybie niezgodnym z prawem oznacza nieważność postępowania.
Ad 2. Pozostaje zatem rozpatrzeć czy ustawa Sejmu została wydana zgodnie z procedurami. Czyli czy nie zawiera błędu ważności podobnie jak wynik posiedzenia TK. O ile uznałam, że nie mogę zgodzić się z TK w zakwestionowanych punktach ustawy dotyczących sposobu orzekania oraz trybu rozpatrywanie wniosku uznając, ze ustawodawca Konstytucji konstruując art. 197 dający Sejmowi uprawnienia do regulowania trybu pracy TK wyraźnie takie kompetencje mu przyznał – o tyle moje wątpliwości wzbudziło zastosowanie skróconego trybu wejścia w życie ustawy Sejmu ,czyli brak vacatio legis.
Procedury tworzenia aktów normatywnych reguluje Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. A w niej mamy zapisy o niezwłocznym obowiązku publikacji aktów oraz szczegółowe przepisy dotyczące terminów vacatio legis. I tak: Art. 4 ust. 1 ustawy mówi, że „akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy”. . Ust. 2 art. 4 mówi, że „w uzasadnionych przypadkach akty normatywne, z zastrzeżeniem ust. 3, mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni, a jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym”. Zatem zarzut TK o braku vacatio legis jako argumentu dla nieważności ustawy wydaje się być błędny.
Należy tutaj wyjaśnić, co miał na myśli ustawodawca warunkując skrócenie vacatio legis ważnym interesem państwa oraz zgodność z demokratycznymi zasadami państwa prawnego. Interes państwa w zmianie regulacji zgodnie z deklaracjami ustawodawcy miał na celu poprawienie stanu orzecznictwa TK poprzez zwiększeniu składów orzekających jako gwarancji demokracji większościowej przy podejmowaniu ważnych dla obywateli decyzji . Sam Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się o dopuszczalności rezygnacji z vacatio legis w swoim orzeczeniu z 2013 roku stwierdzając : Trybunał zwrócił uwagę na wynikający przykładowo z art. 2 konstytucji obowiązek ciążący na ustawodawcy określenia odpowiedniego spoczynku ustawy, który służy m.in. zapoznaniu się adresatów norm z nowymi rozwiązaniami prawnymi. Dostrzegł jednak, że w pewnych okolicznościach dopuszczalne jest odstąpienie od ogólnej zasady przewidzianej w art. 4 ust. 1 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych.”. W dalszej części uzasadnienia stwierdzając: Zmiana prawa wprowadzona powyższą ustawą nie zmodyfikowała zakresu odpowiedzialności karnej. W przypadku ustawy o zasadzie procedowania TK ustawodawca nie ingeruje w zakres merytoryczny spraw dopuszczanych do orzekania, a jedynie reguluje zgodnie z prerogatywami wynikającymi z Konstytucji techniczny tryb postępowania TK.
Praktycznie jedynym rozwiązaniem byłoby ponowne wszczęcie postępowania przez TK zgodnie z obowiązującym trybem rozpatrywania skarg. Lub też kolejne zmiany prawa , w tym Konstytucji.
Bez miecza przecinającego ten węzeł gordyjski się nie obędzie. Kto się odważy go wyjąć?