Wałęsa nie mógł się przyznać

Temat TW Bolka wałkowany jest na wszystkie strony, a w tym wałkowaniu ciągle przewija się zdumienie, że Wałęsa się nie przyznał, bo jakby się przyznał, wszystko miałby już dawno za sobą, „zdetonowałby bombę”, naród by mu wybaczył i w ogóle nie byłoby sprawy. A on kręcił i lawirował, wiedziony swoim ogromnym ego i skrajnie megalomańską osobowością, ponieważ pragnął być narodowym bohaterem bez skazy.

Sprawa ewentualnego przyznania się Wałęsy do współpracy z SB jest ciekawa sama w sobie i myślę, że warta dokładniejszego przemyślenia. Nie kwestionując rozmiarów jego miłości własnej i przekonania o boskiej cząstce w nim tkwiącej, uważam, że raz uwikławszy się w bolkowanie, Wałęsa nie mógł się przyznać, nie rujnując swojej pozycji. On to doskonale rozumiał, a jak nie rozumiał, to przynajmniej wyczuwał, dlatego postawię przewrotną, raczej niepopularną tezę: przyczyny jego piętrowego zakłamania są głęboko racjonalne i nie było w historii takiego momentu, w którym mógłby on „zdetonować bombę” TW Bolka.

Pierwsza rzecz, którą trzeba doprecyzować, zaczynając zabawę intelektualną pt. „czy Wałęsa mógł się przyznać” to precyzyjne określenie tego, co rozumiemy przez „przyznanie się”. Przyznać się, ale właściwie do czego? Jakaś forma współpracy z bezpieką nie musiała być aktem zero-jedynkowym, możemy sobie wyobrazić mnóstwo odcieni szarości. Często powtarza się, że przecież Wałęsa się przyznawał, bo mówił, że „coś tam podpisał”, tłumaczył, że rozpoznawał kolegów na zdjęciach, przesłał wycofane po dwóch godzinach oświadczenie do PAP itd.

To wszystko prawda, ale kluczową sprawą, którą się w tym miejscu zazwyczaj pomija, jest różnica pomiędzy przyznaniem się do podpisania dokumentów a obrazem TW Bolka, jaki wyłania się z zachowanych donosów.

Innymi słowy, czym innym jest potwierdzenie podpisania „czegoś”, a czym innym jest powiedzenie wprost – przez sześć lat donosiłem na kolegów, brałem za to kasę, chciałem tej kasy, kwitowałem, współpracowałem „chętnie”, przejawiałem w tej współpracy własną inicjatywę, a ofiary moich donosów były represjonowane, z czego zdawałem sobie sprawę. A przecież donosy TW Bolka dotyczą dokładnie takiej postawy. To nie jest „coś tam podpisałem”.

Kiedy więc rozważamy „przyznanie się” Wałęsy, musimy brać pod uwagę tylko jego pełną wersję, czyli wyznania win wprost i bez ceregieli, bo wiemy już, że hakami prezentującymi właśnie taką sylwetkę pokojowego noblisty dysponował Kiszczak.

Ok., więc rozważmy teraz, kiedy Wałęsa mógł to zrobić.

1978 r. – kiedy Wałęsa dołącza do Wolnych Związków Zawodowych. To byłby najbardziej naturalny moment, gdyby założyć, że Wałęsa, dręczony wyrzutami sumienia, chce walczyć z komuną, żeby odkupić swoje winy. Przychodzi, wykłada karty na stół, mówi, że donosił. Tylko że wtedy, nawet, gdyby mu uwierzono, traktowano by go nieufnie, nie dopuszczono by do odegrania jakiejś znaczącej roli. Poza tym nikt go nie znał, ani nikt od niego niczego nie oczekiwał, nie miał więc żadnego interesu w zrobieniu publicznego rachunku sumienia.

1980 r., sierpień – newralgiczny moment, kiedy Wałęsa spóźnia się do stoczni, kończy strajk, po czym zostaje właściwie zmuszony do tego, żeby go wznowić. Postawa Wałęsy jest bardzo niejasna i podejrzana, pojawiają się oczywiste w takiej sytuacji oskarżenia o agenturalność. Gdyby Wałęsa pękł i się przyznał, jego rola prawdopodobnie skończyłaby się. Po pierwsze, przestałby być użyteczny dla komunistów, którzy chcieli mieć „swojego” na czele rodzącego się ruchu (S. Cenckiewicz opisuje w „Człowieku z teczki” „Koncepcję przygotowania i realizacji działań na przypadek wykonania zamiaru eliminacji Lecha Wałęsy z przewodniczącego KKP NSZZ Solidarność” z lutego 1981,r.). SB opracowała bardzo dokładny plan wspierania Wałęsy, gdyby jego pozycja była zagrożona. W momencie ujawnienia agenturalnej przeszłości, przestałby być podatny na szantaż, więc bezużyteczny. Byłby także spalony w samej Solidarności, bo związek nie mógłby pozwolić sobie na akceptowanie TW z sześcioletnim stażem. Nigdy nie wiadomo, czy można mu zaufać i czy nie prowadzi on jakiejś jeszcze bardziej wymyślnej gry, sterowanej przez SB.

Stan wojenny, internowanie, nagroda Nobla – przyznawanie się w takim momencie byłoby bez sensu, bo nagle to komuna znalazła się pod presją i to reżimowi brakowało wiarygodności, żeby Wałęsę skompromitować.

1992 r. – czyli najważniejsza data, słynna nocna zmiana i wycofane oświadczenie. Teoretycznie wydaje się, że faktycznie był to w miarę bezpieczny moment, żeby bombę Bolka zdetonować.

Teoretycznie, ale nie praktycznie. Gdyby Wałęsa się przyznał, że był TW Bolkiem, oznaczałoby to de facto, że staje po stronie lustratorów, czyli Macierewicza i Olszewskiego. Przestałby być zakładnikiem Kiszczaka, pojawiłaby się bardzo realna szansa na zerwanie z magdalenkowymi umowami, czyli komuniści w niecałe 3 lata po transformacji poczuliby się realnie zagrożeni – lustracją, dekomunizacją, odebraniem przywilejów, przerwaniem zawłaszczania państwa, a nade wszystko, możliwą odpowiedzialnością karną za swoje zbrodnie. Moim zdaniem nie podlega dyskusji założenie, że odpowiedzieliby atakiem – teczki poszłyby w ruch i poznalibyśmy brudną prawdę nie tylko o Bolku, ale i o innych ikonach, na które Kiszczak z Jaruzelskim pozbierali haki.

Od transformacji ustrojowej minęło 27 lat, a wiadomość o teczce TW Bolka to polityczne i społeczne trzęsienie ziemi. A my tu rozważamy sytuację, która zaistniałaby… 3 lata po transformacji. Kiedy Wałęsa ciągle jest legendą, żywym pomnikiem, dumą narodową, a okres jego cyklicznych kompromitacji trwa 24 lata krócej. Pamięć o działalności SB jest świeża, wręcz namacalna, a Kiszczak serwuje nam sylwetkę kogoś, kto nie, że „coś tam podpisał”, ale 6 lat kapował kolegów, którzy wylatywali przez to z pracy. Postrzeganie okrągłego stołu w takim wypadku odwróciłoby się o 180 stopni. Już pomijając fakt, że obnażenie innych „ojców założycieli” wysadziłoby w powietrze cały postsolidarnościowy obóz polityczny.

Tak jak teraz Wałęsę pogrążają dziesięciolecia zakłamywania przeszłości, tak wtedy pogrążyłaby go treść donosów. Gdyby Wałęsa się przyznał w 1992 r., a Kiszczak wyciągnął dokumenty, mielibyśmy wstrząs, którego skutki są niemożliwe do przewidzenia, z wyjątkiem tego najprawdopodobniejszego – że Wałęsa zostałby zmieciony ze sceny politycznej. Dlatego on po prostu nie mógł tego zrobić. Nigdy.