Rola Trybunału Konstytucyjnego w sprawie rozstrzygania o przejściowej bądź trwałej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Zanim przejdę do zasadniczej tematyki zawartej w tytule, chciałbym wyjaśnić dlaczego się nią zainteresowałem. Mianowicie, porównując pozycję ustrojową Prezydenta w konstytucjach z 1921 r., 1935 r. oraz z 1997 r., ale także w okresie 1989-1997, zwróciłem uwagę, iż nie tylko tryb wybierania Prezydenta w poszczególnych konstytucjach jest różny, ale również tryb rozstrzygania w sprawie przejściowej bądź trwałej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta jest inny[1].

Dlatego metodą porównawczą chciałbym zobrazować, w jakim okresie obowiązywania poszczególnych konstytucji instytucja rozstrzygania była najbardziej klarowana i nie budziła wątpliwości w czasie jej stosowania[2].

Kwestia rozstrzygania w sprawie przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej określona została w rozdziale trzecim, zatytułowanym ,,Władza wykonawcza” Ustawy z dnia 17 marca 1921 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej[3]. Prezydent Rzeczypospolitej wybierany[4] był na siedem lat bezwzględną większością głosów przez Sejm i Senat, połączone w Zgromadzenie Narodowe. Zgromadzenie Narodowe zwoływał Prezydent Rzeczypospolitej w ostatnim kwartale siedmiolecia swego urzędowania. Jeżeli zwołanie nie nastąpiłoby na 30 dni przed upływem siedmiolecia, Sejm i Senat mogłyby się połączyć z samego prawa w Zgromadzenie Narodowe na zaproszenie Marszałka Sejmu i pod jego przewodnictwem[5].

Natomiast jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie mógłby sprawować urzędu oraz w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej wskutek śmierci, zrzeczenia się lub innej przyczyny, zastępował go Marszałek Sejmu[6]. W razie opróżnienia urzędu, Prezydent Rzeczypospolitej oraz Sejm i Senat, mogłyby się połączyć natychmiast na zaproszenie Marszałka Sejmu i pod jego przewodnictwem z samego prawa w Zgromadzenie Narodowe celem wyboru Prezydenta. Gdyby Sejm był rozwiązany w chwili, gdy urząd Prezydenta Rzeczypospolitej byłby opróżniony, Marszałek Sejmu mógł zarządzić niezwłocznie nowe wybory do Sejmu i Senatu[7]. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej przez trzy miesiące nie sprawowałby urzędu – Marszałek zwołać mógł niezwłocznie Sejm i poddać jego uchwale, czy urząd Prezydenta Rzeczypospolitej należałoby uznać za opróżniony. Uchwała, uznająca urząd za opróżniony, zapadać mogła większością 3/5 głosów przy obecności przynajmniej połowy ustawowej, to jest ordynacją wyborczą ustalonej liczby posłów[8].

II

Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r.[9] określała, iż na czele Państwa stoi Prezydent Rzeczypospolitej i na nim spoczywa odpowiedzialność wobec Boga i historii za losy Państwa. Jego obowiązkiem naczelnym miała być troska o dobro Państwa, gotowość obronną i stanowisko wśród narodów świata. W jego osobie skupiać się miała jednolita i niepodzielna władza państwowa[10]. Pozycja ustrojowa Prezydenta zawarta została w rozdziale drugim, zatytułowanym „Prezydent Rzeczypospolitej”[11].

Prezydent Rzeczypospolitej, jako czynnik nadrzędny w Państwie, miał harmonizować działania naczelnych organów państwowych[12][13]. Natomiast wybór Prezydenta Rzeczypospolitej odbywał się w sposób następujący: kandydata na Prezydenta wybierało Zgromadzenie Elektorów. Ustępującemu Prezydentowi Rzeczypospolitej służyło prawo wskazania innego kandydata. Jeżeli ustępujący Prezydent Rzeczypospolitej z tego uprawnienia skorzystał, wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej dokonywać mogli obywatele w głosowaniu powszechnym spomiędzy dwóch kandydatów: Zgromadzenia Elektorów i ustępującego Prezydenta Rzeczypospolitej. Jeżeli ustępujący Prezydent oświadczyłby, że nie zamierza skorzystać z prawa wskazania kandydata, albo w ciągu siedmiu dni od dokonanego przez Zgromadzenie Elektorów wyboru nie wskazałoby ono innego kandydata i nie zarządziłoby głosowania powszechnego – kandydat Zgromadzenia Elektorów uznany mógłby być za obranego na Prezydenta Rzeczypospolitej[14].

Zgromadzenie Elektorów[15] składało się z Marszałka Senatu, jako przewodniczącego, Marszałka Sejmu, jako jego zastępcy, Prezesa Rady Ministrów, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych oraz z 75 elektorów, wybranych spośród obywateli najgodniejszych, w 2/3 przez Sejm i w 1/3 przez Senat. Mandaty Elektorów wygasały z mocy samego prawa w dniu objęcia urzędu przez nowo obranego Prezydenta Rzeczypospolitej[16].

Okres urzędowania Prezydenta Rzeczypospolitej trwać mógł lat siedem, licząc od dnia objęcia urzędu. Okres ten przedłużałby się o czas niezbędny do ukończenia postępowania wyborczego w przypadku, gdy dla dokonania wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej byłoby zarządzone głosowanie powszechne[17].

Jeżeli przed upływem siedmioletniego okresu urzędowania nastąpiłby zgon Prezydenta Rzeczypospolitej albo Prezydent zrzekłby się urzędu – Marszałek Senatu zwołać mógł niezwłocznie Zgromadzenie Elektorów celem wskazania przez nie kandydata na Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie wskazania ze swojej strony innego kandydata − zarządzić głosowanie powszechne[18].

Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie mógłby trwale sprawować urzędu, Marszałek Senatu mógłby zwołać połączone izby ustawodawcze celem rozstrzygnięcia, czy urząd Prezydenta należy uznać za opróżniony. Uchwała, uznająca urząd za opróżniony, zapadałaby większością 3/5 ustawowej liczby członków izb połączonych. W przypadku powzięcia powyższej uchwały, Marszałek Senatu zwołać powinien niezwłocznie Zgromadzenie Elektorów[19].

W czasie, gdy urząd Prezydenta Rzeczpospolitej jest opróżniony, funkcje Prezydenta sprawuje zastępczo Marszałek Senatu, a gdy Senat byłby rozwiązany – Marszałek rozwiązanego Senatu: korzystać mógł wówczas ze wszystkich uprawnień z urzędem Prezydenta Rzeczypospolitej związanych[20].

Po drugiej wojnie światowej Ustawą konstytucyjną z dnia 4 lutego 1947 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej[21] Sejm ustawodawczy, jako organ zwierzchniej władzy Narodu Polskiego kontynuując dzieło Krajowej Rady Narodowej i kierując się podstawowymi założeniami Konstytucji z dnia 17 marca 1921 r., zgodnie z Manifestem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 22 lipca 1944 r., w oparciu o wyniki głosowania ludowego, przeprowadzonego w dniu 30 czerwca 1946 r. – postanowił dokonać wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej[22]. Sejm Ustawodawczy wybierał Prezydenta Rzeczpospolitej na lat siedem[23][24].

W Ustawie konstytucyjnej z dnia 22 lipca 1952 r. − Przepisy wprowadzające Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[25] określono, że Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje urząd w granicach dotychczasowych uprawnień aż do wyboru Rady Państwa[26] przez nowo obrany Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Z dniem dokonania tego wyboru, funkcje Prezydenta Rzeczypospolitej, przewidziane w dotychczasowych ustawach – o ile, w myśl konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej albo przepisów niniejszej ustawy, nie należą do zakresu działania Rady Państwa przechodzą na Radę Ministrów[27].

Działał natomiast Prezydent na Wychodźstwie na podstawie konstytucji kwietniowej z 1935 r. aż do czasu objęcia władzy (w grudniu 1990 r.) przez wybranego po raz pierwszy w wyborach powszechnych i bezpośrednich Prezydenta Lecha Wałęsę[28].

III

Po zakończeniu obrad Okrągłego Stołu, Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 7 kwietnia 1989 r.[29]. uchwalił Ustawę o zmianie Ustawy konstytucyjnej z 1952 r.[30] oraz ordynacje wyborcze − do Sejmu oraz do przywróconego Senatu[31]. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w wersji z dnia 7 kwietnia 1989 r. wraz z późniejszymi zmianami, obowiązywała od 8 kwietnia 1989 r. do 8 grudnia 1992 r., tj. do czasu wejścia w życie tzw. małej konstytucji[32][33]. Poprzez nowelizację wprowadzono Senat – z prawem do wnoszenia poprawek do ustaw oraz z prawem inicjatywy ustawodawczej, Krajową Radę Sądownictwa, organ właściwy dla proponowania nominacji sędziowskich[34].

Natomiast w miejsce dotychczasowej kolegialnej Rady Państwa, po art. 31, dotychczasowe art. 32 i 33 skreślono i dodano rozdział 3a w brzmieniu: ,,Prezydent Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. Prezydent Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej miał być najwyższym przedstawicielem Państwa Polskiego w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych. Miał czuwać nad przestrzeganiem konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, stać na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium oraz przestrzegania międzynarodowych sojuszy politycznych i wojskowych[35]. Prezydenta wybierał Sejm i Senat, połączone w Zgromadzenie Narodowe[36]. Mógł być on wybierany na lat sześć lat[37] oraz być ponownie wybranym tylko jeden raz. Prezydentem mógł zostać każdy obywatel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, który korzysta z pełni praw wyborczych do sejmu. Kadencja liczyła się od dnia objęcia przez niego urzędu[38].

Opróżnienie urzędu Prezydenta przed upływem kadencji następowało wskutek: 1) śmierci, 2) zrzeczenia się urzędu, 3) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, większością co najmniej 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby członków Zgromadzenia, 4) złożenia z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu. W razie gdy urząd Prezydenta jest opróżniony, do czasu objęcia urzędu przez nowego Prezydenta, a także gdy Prezydent tymczasowo nie może sprawować urzędu, zastępuje go Marszałek Sejmu; zastępuje on Prezydenta również po upływie kadencji Sejmu[39].

Tak zwana nowela grudniowa, czyli Ustawa z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[40], całkowicie zmieniła treść pierwszego rozdziału konstytucji. Zmieniono nazwę państwa na „Rzeczpospolitą Polską”, usunięto artykuły dotyczące kierowniczej roli partii oraz przyjaźni ze Związkiem Radzieckim. Pojawiły się także nowe zasady ustrojowe − zasada demokratycznego państwa prawnego[41], zasada tzw. sprawiedliwości społecznej, pluralizm polityczny, swoboda działalności gospodarczej oraz ochrona własności. Nowelizacja przyniosła też zmiany o charakterze symbolicznym, czego wyrazem było przywrócenie korony orłowi białemu w herbie Polski[42].

IV

W Ustawie konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym, ustanowiono rozdział trzeci, zatytułowany ,,Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej”.

Określono, że Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Państwa Polskiego w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych. Czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa Państwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium oraz przestrzegania umów międzynarodowych[43]. Prezydent miał być wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością ważnie oddanych głosów[44]. Obejmował urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia Narodowego przysięgi[45].

Sytuacja z opróżnieniem urzędu przez Prezydenta diametralnie się nie zmieniła w stosunku do zmian, dokonanych w Konstytucji PRL z dnia 7 kwietnia 1989 r., a mianowicie: opróżnienie urzędu Prezydenta przed upływem kadencji następowało wskutek: 1) śmierci, 2) zrzeczenia się urzędu, 3) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, większością co najmniej 2/3 (poprzednio 3/5) głosów, w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby członków Zgromadzenia (dopisano Narodowego), 4) złożenia z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu. W razie gdy urząd Prezydenta jest opróżniony, do czasu objęcia urzędu przez nowego Prezydenta, a także gdy Prezydent tymczasowo nie może sprawować urzędu, zastępuje go Marszałek Sejmu (ustanowiono w stosunku do poprzedniego stanu prawnego, że jeżeli Marszałek Sejmu nie może tych funkcji sprawować, to wtedy sprawuje je Marszałek Senatu). Zamiast tego, że Marszałek Sejmu zastępuje Prezydenta również po upływie kadencji Sejmu wprowadzono zapis, że osoba zastępująca Prezydenta nie może rozwiązać Sejmu[46].

V

Zgodnie z art. 10 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Prezydent RP i Rada Ministrów sprawują władzę wykonawczą. Natomiast w Rozdziale V zatytułowanym ,,Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej” unormowano pozycję ustrojową Prezydenta[47].

Uregulowania ewentualnych sytuacji, jakie mogą zaistnieć w przypadku powstania przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta lub opróżnienia tego urzędu, zostały przyjęte w art. 131 ust. 1 Konstytucji RP, który stanowi, iż ,,Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej”[48].

Podobnie został unormowany art. 2 ust. 3 Ustawy o Trybunale Konstytucyjnym[49] z dnia
1 sierpnia 1997 r., który stanowi, iż: ,,Trybunał na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga
w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Trybunał powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej”[50].

Kiedy zajdzie taka sytuacja to: ,,Wypowiedź Trybunału Konstytucyjnego jest potrzebna dopiero wtedy, kiedy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka o przejściowej niezdolności do sprawowania urzędu, a więc w razie zaistnienia sytuacji nadzwyczajnej, związanej z chorobą czy zniknięciem głowy państwa. Wówczas Trybunał działa nie tyle jako Sąd konstytucyjny (bo przecież jego rolą jest ocena faktów), ile jako ,,organ zaufania publicznego”, dający szczególne gwarancje bezstronnego rozstrzygania”[51].

Jednak stwierdzenie o przeszkodzie opiera się na uznaniowości, bo przepisy nie precyzują ani na czym taka przeszkoda ma polegać, ani jakie są kryteria oceny, czy zachodzi niemożność sprawowania urzędu. ,,Oczywistość przeszkody oznacza w szczególności, że każdy racjonalnie rozumujący człowiek będzie w stanie uznać wystąpienie tej przeszkody; bardzo trudno byłoby uznać oczywistość przeszkody, gdyby np. między rządem a opozycją wystąpiły w tej sprawie zasadnicze rozbieżności. Po drugie, musi zachodzić sytuacja, że Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka o niemożności sprawowania urzędu, a więc dopóki Prezydent jest w stanie wyrażać swoją wolę, nie ma możliwości zastosowania omawianej tu procedury”[52].

Konstytucja RP w art. 131 ust. 2 wymienia wyraźnie przypadki tymczasowego wykonywania przez Marszałka Sejmu obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, do czasu wyboru nowego Prezydenta: 1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej; 2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej; 3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze; 4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego; 5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu[53].

Inicjatywa proceduralna w przypadku powstania przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta została przyznana wyłącznie Marszałkowi Sejmu, ale jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu (art. 131 ust. 3 Konstytucji RP). Natomiast osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu (art. 131 ust 4 Konstytucji RP).

Ustawa o TK z 1997 r., praktycznie nie posiada unormowań proceduralnych, dotyczących tej materii. ,,W myśl art. 25 ust. 1 pkt. 1 lit. b Trybunał musi więc orzekać w pełnym składzie”[54]. Ponadto postępowanie to będzie się toczyć wedle uregulowań zawartych w drugim rozdziale, zatytułowanym ,,Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym” ustawy o TK z 1997 r., a w sprawach nieuregulowanych − na podstawie kodeksu postępowania cywilnego. ,,Dotyczyć to będzie zwłaszcza postępowania dowodowego, bo skoro rozstrzygnięcie Trybunału ma stwierdzać zaistnienie pewnych faktów, to konieczne będzie przedstawienie Trybunałowi odpowiednich dowodów, jak można zakładać, związanych przede wszystkim wiedzą medyczną”[55].

W rozprawie w sprawie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta RP uczestniczą osobiście: Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego oraz Prokurator Generalny[56].

Orzeczenie posiada formę postanowienia, które musi być dwuczęściowe − po pierwsze, stwierdza zaistnienie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta, a następnie powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta. Oczywiście w postanowieniu musi być również zawarte określenie terminu powierzenia funkcji (art. 70 ust. 2 pkt. 2 i 3 Ustawy). Jednak ani Konstytucja RP, ani ustawa o TK nie określają trybu, w jakim miałoby nastąpić przejęcie obowiązków przez Prezydenta po ustaniu przeszkody w ich wykonaniu. Trybunał również nie posiada żadnych kompetencji do włączenia się do podejmowanych decyzji. Natomiast w razie wystąpienia takiej sytuacji: ,,Nie można wykluczyć, że w razie zmiany stanu faktycznego Trybunał mógłby uznać się za właściwy do uchylenia wcześniej podjętego postanowienia. To jednak miałoby sens tylko w razie zaistnienia konfliktu między Prezydentem a Marszałkiem, a więc w sytuacji wyjątku o patologicznym charakterze”[57].

VI

W historii Polski mieliśmy do czynienia z potrzebą zastępowania Prezydenta: po zrzeczeniu się urzędu (Stanisław Wojciechowski – po zamachu majowym 1926 r.)[58], jak również Prezydent Ignacy Mościcki podjął niezwłoczne działania na wypadek opróżnienia się urzędu Prezydenta Rzeczpospolitej przed zawarciem pokoju[59] oraz z powodu śmierci (po zabójstwie Gabriela Narutowicza 16 grudnia 1922 r.)[60] i śmierci Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r. W związku z zaistniałą sytuacją z dnia 10 kwietnia 2010 r. pojawiły się pytania: 

,,w którym momencie marszałek przejmuje władzę: automatycznie w chwili śmierci [P]rezydenta czy w chwili formalnego stwierdzenia zgonu”[61]. ,,Zdaniem konstytucjonalisty prof. Piotra Winczorka oznacza to, że następuje ono z mocy prawa w momencie śmierci [P]rezydenta. Nie trzeba żadnych formalności: − zakłada się, że państwo ani chwili nie może pozostać bez „głowy”. Prof. [P.] Winczorek zgadza się jednak, że decyzje marszałka podejmowane w ramach uprawnień prezydenckich mogą być kwestionowane przez tych, którym się nie spodobają − dlatego marszałek powinien podjąć tylko te, które są niezbędne. Przede wszystkim takie, które wymusza prawo, jak np. podpisanie ustaw, zanim upłynie ustawowy termin. Ale może już niekoniecznie wskazanie kandydata na szefa NBP, chyba że jego brak miałby zagrozić finansom państwa – mówi”[62].

 Monika Florczak-Wątor, zauważyła, ,że:

 ,,po katastrofie smoleńskiej istniały wątpliwości co do tego, czy osoba zastępująca [P]rezydenta powinna wydawać akty urzędowe we własnym imieniu czy w imieniu [P]rezydenta. Wyrazem tych wątpliwości jest fakt, że wprowadzenie żałoby narodowej na terytorium RP 10 kwietnia 2010 r. nastąpiło „rozporządzeniem Marszałka Sejmu wykonującego obowiązki prezydenta” (Dz. U. Nr 58, poz. 368), zaś przedłużenie żałoby narodowej 13 kwietnia 2010 r. nastąpiło „rozporządzeniem prezydenta” (Dz. U. Nr 61, poz. 376). W pierwszym wypadku pod rozporządzeniem obok Prezesa Rady Ministrów podpisał się „Marszałek Sejmu”, w drugim wypadku „Marszałek Sejmu, wykonujący obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej””[63].

 Wiesław Skrzydło uważa, iż:

 ,,Nowa Konstytucja odróżnia dwie sytuacje. Pierwsza polega na tym, że [P]rezydent sam powiadamia Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu i wówczas Marszałek przejmuje te obowiązki tymczasowo. Może jednak zaistnieć sytuacja, gdy Prezydent nie jest w stanie przekazać zawiadomienia, wówczas konieczny staje się udział Trybunału Konstytucyjnego, który rozstrzyga, czy istnieje przeszkoda w sprawowaniu urzędu. Trybunał działa w tym przypadku na wniosek Marszałka Sejmu i jeśli stwierdzi tę niemożność, powierza Marszałkowi tymczasowe wykonywanie obowiązków prezydenckich. Marszałek Sejmu nie wchodzi więc w prawo zastępowania w sposób automatyczny, a tylko w oparciu o rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego”[64].

Marek Zubik natomiast podnosi, że:

 ,,Wykonywanie obowiązków prezydenckich przez marszałka dokonuje się z mocy prawa. Nie wymaga — co do zasady — odrębnego potwierdzenia (z wyjątkiem procedury określonej w art. 131 ust. 1 Konstytucji, związanej z postanowieniem TK w tej sprawie), czy podania tego faktu do publicznej wiadomości”[65].

Na zakończenie przywołam wypowiedź Ferdynanda Lassalle, który zauważa: ,,Wykazałem Wam, jak odróżnia się konstytucję rzeczywistą od konstytucji tylko pisanej, czyli od karty papieru; wykazałem, iż rzeczywiście konstytucja jakiegoś kraju istnieje zawsze tylko w realnym, faktycznym stosunku sił działających w danym społeczeństwie. Wykazałem Wam, że konstytucja pisana, o ile nie odpowiada faktycznemu stosunkowi siły zorganizowanej władzy społeczeństwa, jeśli jest zatem tylko tym, co nazwałem ,,kartą papieru”, z konieczności musi w każdym wypadku zginąć bez ratunku wobec przewagi sił zorganizowanych”[66,67,68,69,70].