Interpunkcja to zdecydowanie lekceważony temat. Mówi się przecież
pogardliwie, że ktoś się czepia przecinka. Niektórzy piszą w jednym ciągu, bez
interpunkcji, bez względu na długość i złożoność zdania, inni stawiają go
metodą statystyczną - co ileś wyrazów, nie zważając na jego funkcję. Oczywiście
są też tacy, którzy znają zasady stosowania interpunkcji w języku polskim i po
mistrzowsku się nią posługują. To niestety coraz mniej liczna grupa, ale teksty
pisane przez jej przedstawicieli czyta się łatwiej, bo nie trzeba się
zastanawiać, które zdanie gdzie się kończy, co czego dotyczy, co jest treścią
główną, a co wtrąceniem, czy autor popełnił błąd gramatyczny czy po prostu zabrakło
przecinka. Znaki interpunkcyjne to nie ozdobniki tekstu - to wyraz logiki i
kultury językowej.
Interpunkcja to oczywiście nie tylko przecinek, ale on jest
najważniejszy. Ten artykuł nie wyczerpie nie tylko tematu znaków przestankowych
w ogóle, ale nawet kwestii przecinka. Zwrócimy uwagę na sprawy najistotniejsze,
a pozostałymi będziemy sukcesywnie zajmować się w przyszłości.
Zaczniemy od obalenia mitu o grupie wyrazów, przed którymi
stawia się przecinki i grupie tych, przed którymi nie wolno. Bezmyślne wkucie
tych reguł nie tylko niepotrzebnie obciąży nam pamięć, ale nie zapewni
poprawnego posługiwania się przecinkiem. Wystarczy na początek zapamiętać i
respektować (!) jedną zasadę - przecinek odzwierciedla konstrukcję składniową.
Oddziela i wydziela zdania pojedyncze w zdaniu złożonym. Przejdźmy do
przykładów:
Jak patrzę na dyskusję
wokół tych elementów systemu demokratycznego mam wrażenie że…
i
wersja poprawna:
Jak patrzę na dyskusję
wokół tych elementów systemu demokratycznego, mam wrażenie, że…
W
tej niespełna linijce tekstu mamy dwa zdania i zapowiedź trzeciego, a więc
wymóg zastosowania przecinków. Podobnie w kolejnych przykładach:
Czy zmieni się na lepsze
w oczekiwanym przez ludzi kierunku czas pokaże.
…dziennikarkę której do
tej pory za to co robi płacono bez zmrużenia oka…
Czy to czego chce partia
jest tego warte?
A
poprawnie:
Czy zmieni się na lepsze
w oczekiwanym przez ludzi kierunku, czas pokaże.
…dziennikarkę, której do
tej pory za to, co robi, płacono bez zmrużenia oka…
Czy to, czego chce partia,
jest tego warte?
Prawda,
że tekst jest bardziej przejrzysty i czyta się go łatwiej?
Ważna
uwaga: zdanie wplecione wydzielamy dwoma przecinkami (otwierającym i
zamykającym, podobnie jak w przypadku nawiasu czy cudzysłowu). Błędem jest
postawienie jednego tylko przecinka, jak w poniższych zdaniach:
Ci, którzy zostali
wybrani nie powinni wprowadzać zmian…
Wydarzenia, do których
tam doszło pokazują…
Kierunek, który został
wyznaczony 25 lat temu został zachowany.
Lista zagrożeń, jakie
niesie ze sobą terroryzm została przygotowana.
Poprawne
wersje:
Ci, którzy zostali
wybrani, nie powinni wprowadzać zmian…
Wydarzenia, do których
tam doszło, pokazują…
Kierunek, który został
wyznaczony 25 lat temu, został zachowany.
Lista zagrożeń, jakie
niesie ze sobą terroryzm, została przygotowana.
Zapominając
o przecinku zamykającym odcinamy ciąg dalszy zdania od jego początku.
Niestawianie
przecinków tam, gdzie być powinny, jest grzechem wobec reguł języka, ale
stawianie go tam, gdzie nie ma prawa się znaleźć, to już gwałt na logice. Oto
przykłady, których naśladować nie należy:
Zgoda może być,
początkiem współpracy.
Dokonana tuż przed
wyborami, zmiana ustawy wywołuje te skutki.
Jego prawnicy, szukali
sposobów przełamania impasu.
Kolejnym takim szybkim
ruchem, było przejęcie władzy.
Pośród obrońców
słuszności, tej interpretacji byli także oni.
Czuł odpowiedzialność,
za los tych ludzi.
Cóż
może skłaniać do oddzielenia orzeczenia od podmiotu, dopełnienia bliższego od
czasownika, przydawki od rzeczownika? To wszystko były krótkie zdania pojedyncze.
Żadnych wtrąceń, wpleceń, wyliczeń, zdań podrzędnych czy choćby równoważników
tych zdań.
Logika,
logika i jeszcze raz logika. Interpunkcja to wyraz myślenia osoby piszącej
tekst i ułatwienie odbiorcy jego rozumienia.
Ile
może jeden przecinek, widać w poniższym przykładzie:
Zrobił to szybko,
wychodząc na zewnątrz.
Zrobił to, szybko
wychodząc na zewnątrz.
Język
polski - o czym już pisaliśmy - wykazuje niesamowitą plastyczność. Możemy
przestawiać wyrazy i w ten sposób akcentować różne części zdania, ale to
sprawia, że tym ważniejsza jest interpunkcja.
Poprzednie artykuły cyklu: